Outsider

Racje i racje
Zdjęcie autora: Stagecoach
Stagecoach
10 gru 2021
9 minut(y) czytania

Zdecydowałem się raz jeszcze poruszyć sprawę szczepień przeciwko wirusowi SARS-Cov-2 głównie dlatego, że nadal nie potrafię zrozumieć zaciekłego oporu prezentowanego przez przeciwników szczepień. Podyskutowałem ostatnio z wieloma z nich na facebooku i chociaż nikogo do zaszczepienia nie przekonałem, to poznałem całą gamę argumentów, których nie chcę zlekceważyć. Teoretycznie mógłbym, mógłbym też uznać antyszczepionkowców za idiotów, aczkolwiek takich można znaleźć również wśród zaszczepionych, więc może jednak nie w idiotyzmie problem. Pisałem kiedyś o teorii wczesnego zaufania lub takowego braku posługując się przemyśleniami Ericha Fromma i choć pozostaję zwolennikiem tej koncepcji, to chociaż tłumaczy ona fundamentalne nastawienie do życia nabywane już w niemowlęctwie, to jednak nie zajmuje się późniejszymi konsekwencjami. A jednak te konsekwencje są znaczące.

Większość obywateli świata tego wyprodukowanie i oddanie do użytku antywirusowych szczepionek przyjęła z ulgą i zadowoleniem. Piszę większość, bo w cywilizowanych krajach liczba osób zaszczepionych sięga 80 procent, w niektórych nawet jest wyższa, a w znakomitej większości przekracza połowę populacji, co, gdyby chodziło o demokratyczne głosowanie, przesądzałoby sprawę. Liczbę zbuntowanej mniejszości trudno oszacować w naszym parlamencie jest ich kilkunastu, może nawet w porywach do trzydziestu, co dawałoby jakieś 5 do 7 procent. Niewiele, ale jednak powyżej progu wyborczego. Partia antyszczepionkowa spokojnie do Sejmu mogłaby się dostać. Poza wszystkim, większość nie zawsze musi mieć rację i trudno odwoływać się do demokracji w religii czy w tym przypadku w medycynie. Będący w zdecydowanej mniejszości Kopernik, Galileusz czy Giordano Bruno rację mieli, ale sporo czasu zajęło przekonanie do tej racji reszty świata. Widziałem wiele filmów, w których uważany za szaleńca naukowiec przeciwstawiał się akademikom i w końcu wychodziło na jego. Czyli, może się zdarzyć, że większość tkwi w upartym błędzie. To, że antyszczepionkowcy maja rację jest zatem możliwe.

Bardziej prawdopodobne jest jednak, że jej nie mają. Przeciętny obywatel kieruje się w swoim postępowaniu logiką. Czasami poza logiką jest intuicja, bywa też, że przemożny wpływ otoczenia. Przeprowadzono wiele eksperymentów, w których doświadczalny królik tracił swoją pewność co do jakiejś oczywistości pod wpływem zaprzeczającej tej oczywistości większości. Ta większość to w przypadku obecnej pandemii przytłaczająca liczba naukowców, zdecydowana większość rządów oraz dość jednoznaczny przekaz medialny, zwłaszcza mediów oficjalnych czy mających dużą oglądalność. Skoro naukowcy, lekarze, rządy i media mówią o konieczności szczepienia, to chyba wiedzą, co mówią. Czyli szczepionka chroni przed wirusem, w najgorszym przypadku przed ciężkim przebiegiem choroby, a jeżeli tak, to zdrowy rozsądek zaszczepić się nakazuje. Logiczne też, że jeżeli kilka koncernów wyprodukowało kilka rodzajów szczepionek, to muszą być one skuteczne, jedne mniej drugie bardziej, bo przecież je przetestowano, przebadano i dopuszczono do stosowania. Nawet, jeśli nie chronią w pełni, to i tak lepszy rydz niż nic, zdrowy rozsądek nakazuje przyjąć tyle dawek szczepiennego specyfiku, ile potrzeba. Niewielu chce zachorować i być może nawet umrzeć, więc trzeba się chronić, nawet jeśli ta ochrona nie jest doskonała. To wydawałoby się sensowny sposób myślenia. Korzystamy ze zdobyczy nauki.

Tu jednak odzywają się przeciwnicy szczepień. Najbardziej radykalni pandemii całkowicie zaprzeczają. Żadnego wirusa nie ma, w szpitalach leżą statyści, wszystko jest spiskiem rządów, koncernów farmaceutycznych, Billa Gatesa i istniejącego już od XIX wieku światowego rządu, na którego czele stoi Książe Walii. O ile dwa stulecia temu ów Książę Walii brzmiał w miarę wiarygodnie, to jak spojrzeć dzisiaj na księcia Karola, jakoś trudno w jego przewodnictwo w rządzie światowym uwierzyć. Teorie spiskowe są chyba tak stare jak świat. W jakimś sensie Bóg Ojciec spiskował z Szatanem przeciwko Hiobowi, a może i wcześniej dogadał się z wężem w sprawie skuszenia Ewy. Jak mówią – nie ma dymu bez ognia. Z teorii najnowszych są wątpiący w lądowanie na Księżycu czy realność zamachów 11 września. Jest w ludziach jakaś głęboka nieufność. Kiedy w czasach swojego wiejskiego nauczycielstwa szedłem przez wieś jedna z dyżurujących za płotem staruszek zapytała mnie, co słychać u gospodarzy, u których mieszkałem, odpowiedziałem zgodnie z prawdą, że nie wiem. Nie wiedziałem, bo nie jestem wścibski, szanuję ludzką prywatność i poprzestaję na tym, co mi ludzie sami o sobie chcą powiedzieć. Starowina jednak mi nie uwierzyła – taaa, nie wie, nie wie, powiedzieć nie chce, prawdy nigdy nie powie. Najwyraźniej życie jej takiej niewiary nauczyło, nieufność jest w istocie bronią przed zakłamaniem świata tego, naiwnością, narażeniem na oszustwa i machinacje. Wszyscy kłamią, nikt nie mówi prawdy, nikomu wierzyć nie można.

We współczesnym świecie brak zaufania jest jak najbardziej uzasadniony. Politykom nie wierzy się w ogóle, bo wiadomo, że powiedzą i obiecają wszystko, żeby tylko zdobyć poparcie. Każdą więc deklarację polityczną traktuje się z ogromną rezerwą. Naukowcy też nigdy nie są do końca przekonujący. Kłócą się między sobą głoszą, sprzeczne teorie, są jak ci uczeni w piśmie, którzy duszę zgubić mogą. Kto w końcu zrozumie Einsteina czy Heisenberga? Ten drugi zresztą twierdzi, że nic w tym świecie pewnego nie ma, bo wszystko jest nieoznaczone. Co do lekarzy to też różnie z nimi bywa. Wiem z doświadczenia, dwa razy postawili mi błędną diagnozę i na szczęście następni lekarze to zweryfikowali. Co do przemiłej i niezwykle urodziwej swojej lekarki pierwszego kontaktu też miałem właściwie niczym nie poparte przeświadczenie, że chce mnie utrzymać przy sobie głównie z powodu jakiejś tam wymaganej przepisowo liczby pacjentów. Może się myliłem. Lekarze też jednak się mylą. Dawno temu ojcu mojej znajomej amputowano przez pomyłkę zdrową nogę. Trudno by w to uwierzyć, ale tak naprawdę się zdarzyło. Mylą się też koncerny farmaceutyczne. W latach sześćdziesiątych głośna była sprawa aplikowania kobietom w ciąży leku o nazwie talidomid, po którym rodziły się dzieci z fizycznymi uszkodzeniami. O szkodliwym działaniu specyfiku przekonano się, dopiero kiedy liczba ofiar okazała się zatrważająca. Antyszczepionkowcy sugerują, że podobnie może się przydarzyć z aktualnymi szczepionkami.

Nikt dziś nie może powiedzieć, czy za jakieś pięć lat moderna, astrazeneca czy pfizer nie odbiją się nam jakąś czkawką. Na nic tłumaczenia, że szczepionki nie zmieniają kodu genetycznego i nie objawią takiego działania w przyszłym pokoleniu. Jakąś pewność będziemy mieli za kilkanaście lat. Badania co prawda na nic niebezpiecznego nie wskazują, ale kto to tam, panie, wie. Wielu antyszczepionkowców twierdzi więc, że szczepionka to eksperyment i jej stosowania wymaga dookreślonych norm prawnych. Nie można zaprzeczyć, że wynajdywano te szczepionki w pośpiechu, bo nie tylko ludzie chorowali i umierali, ale wszelkie obostrzenia wprowadzane w walce z wirusem rujnowały gospodarki i powodowały zagrożenia nie mniej poważne niż wirus. Czekaliśmy więc na szczepionkę jak na zbawienie, pamiętam awanturę wywołaną przez kilku artystów, którzy zaszczepili się poza kolejnością. Oskarżano ich o to, że pozbawili życia tych, którym szczepionka była bardziej potrzebna. Możliwe, że gdyby do dziś szczepionkę reglamentowano i kazano za nią płacić, przeciwników szczepień byłoby mniej. Skoro jest jej mało i w dodatku kosztuje, to musi być skuteczna i korzystają z niej tylko wybrani. Powszechna dostępność i zachęcanie do szczepień wyglądają podejrzanie. Skoro chcą szczepić wszystkich i za darmo, to muszą mieć w tym jakiś podejrzany interes. Za darmo to nic nie ma. Ano nie ma. Interesem jest to, że chorująca, żyjąca w restrykcjach i kwarantannach społeczność staje się niewydolna i grozi jej kryzys załamania gospodarczego, czego rządzący woleliby jednak uniknąć, bo wkurzony lud mógłby ich w końcu zetrzeć z powierzchni ziemi. Nasz rząd chyba najbardziej obawia się niewydolności służby medycznej, stąd nie tyle dba o zapobieganie chorobie, co o zapewnienie odpowiedniej liczby łóżek, na których jednak codziennie umiera ponad pół tysiąca chorych. Umiera jednak humanitarnie, na łóżkach.

Niektórzy na szczepionkę mówią śmiercionka. To dość ciekawe przekonanie. Oczywiście zdarzają się, jak w przypadku każdego lekarstwa, niepożądane objawy poszczepienne. Znałem człowieka, który omal nie umarł po zaszczepieniu się przeciwko grypie. Okazał się jednym na milion uczuleńców i po pół roku w szpitalu został z niego cień. Zdarza się. Znam osoby uczulone na salicyl, dla których groźna jest niewinna aspiryna. Kiedy byłem dzieckiem okazało się, że jestem uczulony na przeciwgorączkowy pyramidon, nie wiem, czy dziś jest jeszcze w użyciu. Na mnie działał tak, że temperatura spadała mi do 35 stopni i zaczynałem gadać od rzeczy. Niektórzy powiedzą, że do dziś mi nie przeszło. Takie uczulenia, podobnie w przypadku aktualnych szczepionek, to jednak jakiś ułamek promila. Oczywiście krążą grozę budzące opowieści o natychmiastowych zejściach i innych strasznościach, ale jak to się ma do ponad 80 tysięcy śmierci z powodu covida w naszym kraju i już do ponad 5 milionów podobnych śmierci na całym świecie? Ryzyko powikłań poszczepiennych jest niewspółmiernie małe do ryzyka śmierci z powodu zakażenia wirusem. Odezwą się tu przekonani o ukrywaniu i fałszowaniu danych, ale ja wiem, że po trzech dawkach szczepionki nie miałem żadnych nieprzyjemnych dolegliwości. Może miałem szczęście.

W niechęci do szczepień jest jednak pewna logika. Ryzyko zachorowania na covid to jakieś 10 procent, przynajmniej do tej pory. Zachorowało przecież tylko właśnie 10 procent rodaków. Ryzyko śmierci to zaledwie jakieś 2 promile. To znaczy, że jak dotąd przytłaczająca część naszego społeczeństwa na covid nie zachorowało. Jest całkiem możliwe, że zdecydowanej większości uda się zakażenia uniknąć. Po co więc się szczepić, jeżeli z dużym prawdopodobieństwem nie zachoruję, a w przypadku zachorowania raczej nie umrę? Jeśli jednak pójdę się zaszczepić, to świadomie narażę się na ryzyko nopów. Wydaje się, że lęk przed szczepionką jest większy niż przed chorobą. Może więc się uda przejść przez pandemię na czysto? Bez zachorowania i bez szczepienia? To jest hazard, ale z dużym prawdopodobieństwem wygranej. Procenty i prawdopodobieństwo to jednak dość złudna sprawa. Z mojego otoczenia, to znaczy wśród ludzi, z którymi stykam się na co dzień, zachorowały dotychczas cztery osoby. Z jedną z nich, nim się w niej choroba wykluła, przesiedziałem dwa dni po osiem godzin w jednym biurowym pokoju. Ryzyko zakażenia było więc spore. Nie zakaziłem się, nie wiem, czy z powodu zaszczepienia, czy naturalnej siły mojego organizmu, czy po prostu miałem szczęście. Myślę jednak, że zaszczepienie miało w tym swój udział. W moim przypadku jest też konieczność pójścia do sklepu czy poruszania się po mieście środkami komunikacji publicznej. To też zwiększa ryzyko. Szczepionka daje mi zapewne jakąś ochronę, a i powoduje nieco mniejszy stres, choć znam osoby, które były przekonane, że po szczepionce nic im nie grozi, a zachorowały. Dystans i maseczki są jednak wskazane również dla zaszczepionych.

Antymaseczkowców jest chyba nawet więcej niż antyszczepionkowców. Więcej, bo wiele osób nosi maseczki na brodzie, względnie nie zasłania nosa. Noszą je głownie z obawy przed mandatem względnie jakąś niesympatyczna uwagą zamaseczkowanych. Maseczki nie są zbyt komfortowe. Trudniej się w nich oddycha, jak ktoś nosi okulary to wie, jak koszmarnie parują. Jest jakieś ryzyko nabawienia się alergii czy grzybicy. Badania jednak wykazują, że maseczki są skuteczne. Oczywiście są też badania, które wykazują, że maseczki skuteczne nie są. Najskuteczniejszy wydaje się dystans, ale w mieście nie tak łatwo o odpowiednie odległości. Warto jednak skupisk ludzkich unikać. Ogólnie jednak panaceum nie ma, nawet dystans, maseczka i zaszczepienie mogą nas przed zakażeniem nie uchronić. Kask, pasy czy przechodzenie na pasach i na zielonym też mogą nie zapobiec wypadkowi. Jednak ryzyko minimalizują.

Antyszczepionkowcy i antymaseczkowcy wynajdują całą masę różnych filmików na You Tubie, w których jakieś autorytety przekonują o nieskuteczności czy wręcz szkodliwości szczepień. Te autorytety przeciwstawia się tym z mediów oficjalnych czy mających wysoką oglądalność. Oczywiście mediom nie można wierzyć, nawet jeśli TVN i TVP, o dziwo, mówią o szczepieniach jednym głosem. Media są opłacane przez koncerny farmaceutyczne, występujące w nich autorytety tak samo. Trudno nawet z tym argumentem polemizować. Kiedy czytam recenzję jakiegoś filmu czy książki też się zastanawiam, czy jest obiektywna, względnie czy nie została przez zainteresowanych opłacona. Pewności nigdy nie mam. Świat jest komercyjny i skorumpowany. To jednak działa też w przypadku tych na You Tubie. A jaki oni mają interes w głoszeniu swoich przeciwstawnych poglądów? Może to dla nich okazja do zaistnienia? Do pozyskania większego audytorium, co się w przyszłości może zamienić na mamonę? Dlaczego mam to im właśnie uwierzyć? To w końcu też media, tyle że o mniejszym zasięgu. Zadziwiająca jest skłonność do dawania wiary spotkanemu na schodach sąsiadowi, który z zawodu jest hydraulikiem, a nie profesorowi medycyny. Jeden i drugi mogą być zarówno prawymi ludźmi jak i notorycznymi kłamcami. Może jednak przeważa to, że sąsiada znam z widzenia, a profesora tylko z telewizji, która już od czasów stanu wojennego łże jak pies? Niewątpliwie przeżywamy jakiś głębszy kryzys autorytetów. Podważą się dzisiaj bawet te wydawałoby się niepodważalne jak Jana Pawła II czy matki Teresy. Zabawne jednak, że na ich miejsce wchodzą jacyś niedouczeni prawnicy, powiatowi lekarze (przepraszam tych powiatowych, bo w większości są solą medycznej ziemi), nawiedzeni politycy i tym podobni. Oni są niewiarygodni na pierwszy rzut ucha i oka, ale ludzie im wierzą. Widać komuś wierzyć trzeba. Ludzie wierzą szarlatanom, znachorom, wróżbitom, plotkarkom z podwórka, wierzą w cudowne eliksiry, dziwaczne terapie, obietnice polityków, choć w tym przypadku już znacznie mniej. Wiara to potęga, na ogół nie ma też logicznych podstaw. Ogromną rolę w wierze odgrywa jednak sugestia. Ludziom można bardzo wiele zasugerować. Mistrzowie sugestii i pozorów sami wierzą w to, co głoszą. Jak odróżnić fałszywego proroka od prawdziwego? Napisano, po owocach poznacie ich. Sęk w tym, że na owoce trzeba poczekać do czasu zbiorów, a to może być nie tak prędko.

Można się zastanowić, czy przeciwnicy szczepień mają jakieś cechy wspólne, coś co predestynuje ich do sceptycyzmu, co ich łączy? Zadanie dla socjologa. Patrząc po wierzchu zwykle jest to ktoś niezbyt wykształcony, z natury nieufny wobec inteligencji, obawiający się, że ci cwańsi i mądrzejszy tylko patrzą jak by tu takiego maluczkiego oszukać i wykorzystać. Niektórzy z antyszczepionkowców mają jakieś niezrealizowane ambicje i od dawna o swoje niepowodzenia obwiniają jakieś układy, niechętne media, nieuczciwą konkurencję. Od dawna są sfrustrowani, niechętni elitom i dżungli świata tego. Ataki obecnie rządzących na elity utwierdzają ich w przekonaniu, że cwaniacy z Warszawki, karierowicze, dupowłaźcy i im podobni pozbawili ich należnej sławy i wyższej pozycji niż zajmują. Zwykle są to ludzie o przekonaniach prawicowych, nawet skrajnie prawicowych, choć znam też sceptyków z lewicy. To trochę zaskakujące, bo prawicę zwykle cechował legalizm w opozycji do anarchii i nihilzmu lewaków. Cechą najbardziej irytującą jest ich nieprzekonywalność. Jak głęboko są okopani przekonałem się szczerze doradzając się zaszczepienie jednemu ze swoich znajomych, który ma za sobą ileś zwałów i wylewów. Uznał mnie za agitatora. Zdaje sobie sprawę, z własnej bezsilności, wiem, że nikogo raczej nie przekonam czy choćby nie skłonię do przeanalizowania poglądów. Samo zjawisko pro i anty wydaje mi się jednak bardzo interesujące i wiele mówiące o nas wszystkich. Niedawno przeczytałem Młot na czarownice i zadziwiła mnie nie tylko pewność autorów o głębokiej znajomości mrocznych głębi świata i ludzkich dusz, ale może jeszcze bardziej to, że dotarło do mojej świadomości, że lud prosty z czasów średniowiecza było o tym, co my dziś uważamy za bzdury, też przekonany. Gdzieś tam pod spodem kryje się strach przed nieznanym, bezradność domagająca się jakichś nieskomplikowanych reguł, zachwiane poczucia bezpieczeństwa, które chce się odbudować niebezpieczeństwu zaprzeczając. Czujemy się wobec niewidocznego mikroba zagubieni i radzimy sobie jak umiemy, a nie bardzo umiemy.

Obyś żył w ciekawych czasach
Zdjęcie autora: Stagecoach
Stagecoach
9 paź 2021
6 minut(y) czytania

Obyś żył w ciekawych czasach – przeklinali Chińczycy. Nie wiem, który Chińczyk i za co mnie przeklął, ale widać zdarzyć tak się mogło w jakimś poprzednim życiu. Z drugiej strony powiedziałbym raczej, że czasy są nieciekawe.

Po upadku komuny nie spodziewałem się życia w kraju mlekiem i miodem płynącym, miałem jednak nadzieję, że będzie mniej zakłamania, głupoty, nonsensów i tym podobnych upierdliwości przypisywanych epoce słusznie minionej. Okazało się jednak, że tak jak robactwo w rodzaju pluskiew, komarów czy karaluchów, irracjonalne niedostatki natury ludzkiej objawiają się w każdych okolicznościach, systemach czy ustrojach. Do pewnego momentu znosiłem je cierpliwie, chociaż zwycięstwo w demokratycznych wolnych wyborach przedstawicieli władzy kilka lat wcześniej obalonej było dla mnie niemałym szokiem. Wprowadzanie Polski do Unii Europejskiej przez pamiętanego jeszcze z konferencji w stołówce KC premiera Milera uznałem za chichot historii, chociaż do dziś zżymam się jak dawni aparatczycy w rodzaju Milera, Kwaśniewskiego czy Urbana pouczają innych co do zasad demokracji. Ok, jak mawiano dawniej – tylko krowa nie zmienia poglądów, a w końcu św. Paweł, nim stał się apostołem pogan, także prześladował chrześcijan. Ludzie się zmieniają.

W pewnym momencie jednak dokonałem wstrząsającego odkrycia. Otóż uświadomiłem sobie, że jakaś część walczących niegdyś o wolność, równość i demokrację miała w istocie na celu osiągnięcie takiej samej władzy, jaką mieli ci, których obalali. I tak jak u Orwella nagle zatarła się różnica między ludźmi a wieprzami. Być może władza czyni z człowieka wieprza i pytanie tylko czy jej utrata odwraca ten proces. Patrząc na byłych komuchów może i rzeczywiście tak jest. Odwołania do Orwella jednak na ludziach i wieprzach się nie kończą. Oto bowiem Wałęsę potraktowano jak Snowballa, a do władzy doszedł Napoleon, którego poplecznicy ochoczo wzięli się za fałszowanie historii. W ich narracji komunę obalił dopiero prezydent, który w jakiś czas później zginął w katastrofie lotniczej, a po którym schedę przejął brat bliźniak, noszący na rękach zwłoki owego niczym Polelum skuty łańcuchem z martwym Lelum z Lili Wenedy Słowackiego. Polski romantyzm się wszędzie przebije, ale w istocie zadziałała idea orwellowskiego ministerstwa prawdy i seansów nienawiści najpierw wobec Wałęsy potem wobec Tuska. Hasłem było – prawda nas wyzwoli, pytaniem – kto nas wyzwoli od takiej prawdy?

Jak na razie nie wyzwolił nas nikt i w świetle nowej prawdy musimy żyć. Naczelną tubą ministerstwa prawdy stała się publiczna telewizja, która nie tylko jest owej prawdy samodzierżcą, ale i wszystkie inne prawdy piętnuje jako kłamstwa. Jak u Orwella i jak w komunie jedna partia prowadzona przez jednego sekretarza ma naprawdę monopol nawet wtedy, gdy ta prawda stoi w oczywistej sprzeczności z rzeczywistością. Ta prawda ma swoje dogmaty: Wałęsa był donosicielem SB, dawni opozycjoniści dokonali spektakularnej zdrady w Magdalence, nieudolny rząd Olszewskiego był najlepszym polskim rządem w historii, katastrofa smoleńska była efektem zamachu - w podtekście wynikiem zmowy Tuska z Putinem. Można dodać do tego kilka pomniejszych dogmacików. Oczywiste jest, że wyznawcy takiego widzenia historii zupełnie inaczej spostrzegają rzeczywistość niż ci, którzy w nie nie wierzą. Ta prawdziwa prawda zdaje się być na dnie tej mętnej wody i w rezultacie nikt jej już nie widzi.

Prawda wymyślona sama z siebie się jednak nie ostanie, trzeba ją głosić, im częściej, tym skuteczniej i tworzyć byty dodające tej prawdzie prawdziwości. Należy też eliminować głoszących inne prawdy, żeby dla tej głoszonej nie było alternatywy. W tym celu wykupiono media regionalne, a pod pretekstem obrony interesów narodowych próbowano zamknąć gębę telewizji TVN. TVN głosi swoją prawdę, w sumie nie jest ważne czy prawdziwą, ale z pewnością niezgodną z tym, którą głoszą rządzący.

Walce o zapanowanie tej jednej jedynej słusznej prawdy towarzyszy zawłaszczanie wszystkiego, co w państwie da się zawłaszczyć. Demokratyczna władza opiera się na trójpodziale, władza dzieli się więc na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Demokratyczne nieprecyzyjności pozwalają na proste podporządkowanie władzy ustawodawczej przez wykonawczą. Dochodzi do paradoksu, w którym wybrany przez demokratyczną większość rząd podporządkowuje sobie tę demokratyczną większość, która w efekcie głosuje tak, jak rząd czyli władza wykonawcza chce. Trudniej jest z władzą sądowniczą z natury swojej niezawisłą. Systemy totalitarne pokazały jednak, że i z tym można sobie poradzić. Trzeba tylko zachowując pozory obsadzić sądy i trybunały swoimi ludźmi i można mieć pewność, że orzekać będą tak, jak się tego od nich władza będzie domagać. W ten sposób demokrację trafia szlag, chociaż zostaje jakaś złudna fasada.

Władza potrzebuje jednak, najlepiej milczącego, poparcia większości. Zjednoczona Prawica zdobyła władzę absolutnie legalnie w wyniku wygranych wyborów. Nie potrzeba było do tego nawet faktycznej większości, wystarczyło niepełne 44%, co przełożyło się na 51% sejmowych mandatów zgodnie z metodą d’Hondta liczenia głosów. Cztery lata wcześniej było jeszcze prościej, starczyło tylko niepełne 38%, bo ówczesna lewica nie osiągnęła progu wyborczego oddając blisko 8% zwycięzcom. Górą d’Hondt. Zgodziliśmy się na takie chroniące przed zbytnim rozproszeniem mandatów zasady, ale nie znaczy to, że mniejszościowa władza mająca sejmową większość może się zachowywać tak, jak gdyby miała niekwestionowane 100%. Któż jej jednak tego zabroni? Szczęśliwie opozycja wygrała większość w Senacie, co przynajmniej utrudnia jednowładztwo. Niemniej struktura władzy w naszym kraju jako żywo przypomina tę z czasów komuny. Rządzi de facto sekretarz największej partii, z którego nadania zostaje powołany rząd zatwierdzony przez sejmową większość, która posłusznie głosuje w imię dyscypliny partyjnej. Temuż systemowi podporządkowano sądownictwo, wybierając przy pomocy (podporządkowanej władzy wykonawczej) władzy ustawodawczej władzę sądowniczą czyli Krajową Izbę Sądownictwa i tworząc zupełnie nowy byt Izbę Dyscyplinarną. W istocie cała władza mimo pozornego trójpodziału znalazła się w rękach przewodniczącego partii rządzącej czyli Jarosława Kaczyńskiego. Dodajmy do tego obsadzenie partyjną nomenklaturą wszystkich urzędów państwowych takoż spółek Skarbu Państwa i mamy PRL bis, znaczy PiS.

Nie jesteśmy jednak samotną wyspą i tak się nieszczęśliwie przydarzyło, że wcześniej postkomuniści wprowadzili Polskę do Unii Europejskiej, z którą związały nas traktaty i zobowiązania. Traktaty można mieć gdzieś, ale dostajemy z UE konkretne pieniądze, bez których rządzący mogliby mieć kłopoty z przekupywaniem części społeczeństwa socjalnymi dobrodziejstwami. Co z tym fantem zrobić? Jak dostawać w szkole celujące, nie ucząc się? Tu z pomocą przychodzą doświadczenia takich krajów jak Korea Północna, Kuba czy Iran. Trzeba postawić na patriotyzm. Trzeba ludowi prostemu wmówić, że w istocie dostajemy mniej niż dostajemy, a nawet, że dajemy więcej niż nam dają. Lud prosty tego nie policzy, a ekspertom z natury swojej nie uwierzy. Można też dodać, że UE w jakimś sensie Polskę okupuje, pozbawia ją suwerenności i dąży w istocie do pozbawienia nas wszystkiego, co składa się na naszą tożsamość narodową. Jest jednym słowem czymś w rodzaju Związku Sowieckiego tyle, że po przywództwem nacji jeszcze gorszej czyli Niemców. W ten sposób można przesunąć dyskusję na temat ewidentnie złego prawa na grunt nie poddającej się zewnętrznym naciskom dumy narodowej.

Jesteśmy więc przez UE zagrożeni, ale pojawiło się jeszcze jedno zagrożenie czyli szatański plan Ruskich i Białoruskich, żeby do Polski przepchać przez zieloną granicę jak najwięcej emigrantów z krajów niespokojnych, takich jak Irak czy Afganistan, czy po prostu biednych, z których emigranci marzą o lepszym życiu w Europie. Samo w sobie może to i wielkie zagrożenia nie jest. Zakładając nawet, że przez wschodnią granicę przedostałoby się do nas sto czy może nawet dwieście tysięcy emigrantów, to przy współpracy z UE jakoś dałoby się ich pomieścić. Europa jest co prawda emigrantami nasycona i na kolejnych patrzy niechętnie, ale w Polsce dla tych obcych jest sporo miejsca i nawet mogliby się okazać przydatni, bo grozi nam w niedalekiej przyszłości brak rąk do pracy. Emigrantów jednak przyjąć nie możemy z przyczyn doktrynalnych, jako że odmówiliśmy wcześniej Unii w sprawie relokacji. Jak też wytłumaczyć prostemu ludowi, że to nie terroryści, gwałciciele i zboczeńcy roznoszący zarazki? Problem zatem nie do rozwiązania, ale właśnie nie chodzi o to, żeby go rozwiązać. Niech on trwa wzmagając patriotyczne (w rzeczywistości ksenofobiczne) postawy w narodzie. W dodatku władza może się przedstawiać jako zdecydowanie reagująca w obliczu zagrożenia, a Europie może nawet przypomnieć, jak to przez stulecie byliśmy tejże Europy przedmurzem. Polska może się nawet wydać potrzebniejsza Europie niż mogłoby się zdawać, więc może UE przymknie oko na pisowskie reformy sądownictwa i zagrożenia dla wolności słowa w Polsce? Jako też, że Łukaszence potrzebne jest to napięcie na granicy z nami takoż zwożeni emigranci stali się dochodowym biznesem, nie liczę na szybkie rozwiązanie problemu. Putin może zacierać ręce, ale i to dobre, bo może się Unia w końcu go przestraszy. Polska jako strefa buforowa może liczyć na zachodnią powściągliwość.

Kiedy sobie człowiek uświadomi cynizm rządzących światem, może się autentycznie przerazić. Prawda zdaje się być taka, że rządzący rzeczywiście mają głęboko gdzieś dobro i pomyślność obywateli a jeszcze głębiej emigrantów. Priorytetem rządzących jest utrzymanie się przy władzy, być może za wszelką cenę, bez względu na ofiary w populacji. Ta populacja może w pierwszej chwili wydawać się ciemna jak stado baranów, ale tak naprawdę jest głównie bezradna. Tak to już bywa. Kilkudziesięciu dobrze zorganizowanych Hiszpanów obróciło w pył milionowe imperia Inków i Azteków, po powieszeniu Robespierre’a i jego wspólników okazało się, że Francją trzęsło kilkunastu oszołomów. Dobra organizacja ma moc podporządkowywania sobie tłumów. Dodatkowo władzy przyszła w sukurs siła wyższa czyli pandemia koronawirusa. Na czas lockdownów zamknęliśmy się w domach bardziej bojąc się zakażenia niż dbając o swoje swobody obywatelskie. Może i trudno się dziwić, że niektórzy uważają pandemię za międzynarodową manipulację służącą rządzącym. Fakt jednak, że pandemia utrudnia opozycyjną organizację. Bezradność wzrasta, tu wirus, tam uchodźcy, tu groźba unijnego wstrzymania pieniędzy, utrata suwerenności, w dodatku Chińczycy nalatujący Tajwan. Rzeczywiście jest się czego bać. Jak te strach i bezradność przełamać? Zaiste, chińska klątwa o życiu w ciekawych czasach ma swoją siłę. Oby te czasy nie stały się jeszcze ciekawsze.

Co nam pandemia mówi o nas?
Zdjęcie autora: Stagecoach
Stagecoach
21 sie 2021
10 minut(y) czytania

Pandemia nie jest zjawiskiem sympatycznym, ale stwarza pole do obserwacji postaw ludzkich, więc w efekcie możemy się czegoś o sobie dowiedzieć. Oczywiście, jeżeli dowiedzieć czegoś o sobie się chcemy i uważamy, że nie wiemy wszystkiego.

Zacznę od przeciętności, czyli postaw większości społeczeństwa, możliwe, że to jakieś 60%, sądząc po przeciętnej liczbie zaszczepionych. Z początku zagrożenie wydawało się odległe, może nawet przesadzone, bo wcześniejsze wirusy ptasiej czy świńskiej grypy jakoś szybko odpuszczały i nie czyniły wielkich szkód, a przynajmniej miały ograniczony zasięg. Mogło się wydawać, że tak będzie i teraz. Niepokój pojawił się dopiero wtedy, kiedy liczba zakażonych zaczęła wzrastać i to we wszystkich zakątkach świata. Przez kilka miesięcy słyszałem o pandemii, widziałem dramatyczne przekazy w mediach, ale nie znałem osobiście nikogo zakażonego. Z biegiem czasu jednak takich znajomych zaczęło przybywać. Jedni chorowali łagodnie, kilku znacznie poważniej, na szczęście, jak dotąd, nikt z tych, których znam osobiście, nie umarł. Aktualnie jednak według oficjalnych statystyk, zachorowało u nas blisko 3 miliony osób, a ponad 75 tysięcy zmarło. Tak podają media. To rzecz istotna, bo nasza powszechna wiedza właśnie z medialnego przekazu pochodzi.

Każdy rozsądny człowiek ma do mediów ograniczone zaufanie i podchodzi do nich z dystansem podobnym do wiary w prognozy pogody, raz trafne, raz niespecjalnie. Ludzie gonią za sensacją, więc media na sensacyjność stawiają, chcąc zwiększyć zainteresowanie widzów czy czytelników. Zwykle więc informacje bywają wyolbrzymione i przedstawione we wzbudzający emocje sposób. Zawsze jest w tym jakiś element manipulacji wzmagający naszą nieufność. Nie bardzo jednak mamy co przeciwstawić informacji medialnej, jeżeli już to jakąś informację przenoszoną drogą od człowieka do człowieka, ale tu prawdę od plotki rozróżnić nie sposób. Przynajmniej dla większości z nas informacja medialna jest bardziej wiarygodna od tej, której udziela nam przypadkowo spotkana na klatce schodowej sąsiadka czy nawet kolega lub koleżanka w pracy. Jednak jak mawiał pewien mój znajomy, każda wieś ma swoją centralę. Moje doświadczenie wskazuje nawet na dwie centrale w każdej wsi niezmiennie walczące o wpływy. Są też centrale rodzinne, w każdej rodzinie jest ktoś, kto uchodzi za najmądrzejszego, aczkolwiek zawsze też będzie jakaś czarna owca ową mądrość kontestująca. Sytuację komplikuje dodatkowo Internet, w którym weryfikacja wielości informacji jest niemożliwa. Odróżnienie informacji od szumu informacyjnego, oddzielenie prawdy od fałszu wymaga niemałego trudu i nigdy nie mamy pewności, czy rzeczywiście udało nam się tego dokonać. Pamiętam z dzieciństwa informację z Przeglądu Sportowego, mówiącą o tym, jak to gdzieś w Ameryce Południowej w czasie meczu piłkarskiego bramkarz jednej drużyny podbiegł do ławki rezerwowych, wyjął z torby pistolet i zastrzelił napastnika drużyny przeciwnej. Tego samego jednak dnia ówczesna popołudniówka, Express Wieczorny, podała tę samą informację, tyle, że według niej to napastnik podbiegł do ławki, wyciągnął z torby pistolet i zastrzelił bramkarza. Do dziś nie wiem, kto kogo zastrzelił i ta niewiedza prowokuje wątpliwość, co do zaistnienia całego zdarzenia, choć, jak mówią, nie ma dymu bez ognia.

Pewności co do prawdy przekazu medialnego więc mieć nie możemy. Musimy opierać się, czy to na porównywaniu informacji z wielu źródeł, czy też wybrać jakieś najbardziej przekonujące nas medium, aczkolwiek może się zdarzyć, że wybierzemy nie to, które podaje prawdę, a to, które głosi to, co chcemy usłyszeć. Mądrych nie ma. Skoro jednak większość mediów mówi nam o pandemii, to nawet biorąc poprawkę na rzetelność przekazu, mamy podstawy wierzyć, że pandemia istnieje. Mimo tego, znajdą się jednak i tacy, którzy w całość przekazu będą wątpić, wychodząc z założenia, że kłamią wszystkie środki przekazu, nikt nie mówi prawdy i chodzi tylko o otumanianie ludzi, żeby utrzymać władzę, wpływy i płynące z nich zyski. Jest w takim wątpieniu pewien sens prowadzący do wniosku, że najlepiej odciąć się od tego wszystkiego i wyjechać w Bieszczady, chociaż widomo, że wszyscy nie wyjadą. Nigdy nie wątpi, tylko ten, kto nic nie wie – miał powiedzieć Cycero. Aktualnie wiemy tak dużo, że powinniśmy składać się z samych wątpliwości, ale kurczowo trzymamy się jakichś pewników, które może pewne nie są, ale czegoś widać musimy się trzymać. Słyszałem niedawno wypowiedź pewnego amerykańskiego lekarza, który skończył uniwersytet w Yale i był oksfordzkim doktorantem. Nie był jednak w stanie przekonać pacjenta co do wirusowego zagrożenia, bo pacjent uparcie twierdził, że jego sąsiad zaprzecza pandemii. Sąsiad niczego nie skończył, zapewne nawet niczego nie zaczął, ale był bardziej przekonujący od uczonego doktora. Być może pacjent swojego sąsiada znał lepiej i dlatego był skłonny mu wierzyć, może nie miał zaufania do uczonych w piśmie, może miał jakiś inny jeszcze powód, ale jego niewiara czy może wiara przyprawiła uczonego o bezradność. Jest taka kategoria ludzi, których nazywam głupio mądrymi. Takim daje satysfakcję wprawienie jakiegoś autorytetu w zakłopotanie – a widzisz, niby taki mądry jesteś, a w gruncie rzeczy taki głupi jak ja, a może i głupszy. Na takich nie ma sposobu, pozostaje mieć nadzieję, że natura jakoś załatwi ten problem. Jak ktoś nie wierzy w elektryczność, należy mu pozwolić włożyć palce do kontaktu.

Dotykamy tu problemu ludzi prześmiewczo określanych jako płaskoziemcy. Otóż okazuje się, że są i tacy, którzy nie tylko nie uwierzyli Kopernikowi, ale zaprzeczają całej współczesnej astronomicznej wiedzy. Możemy się z nich śmiać, ale zdecydowana większość ludzkości nie rozumie matematycznych wyliczeń i nigdy nie była w kosmosie, żeby móc się naocznie przekonać o kulistości ziemi. Też nie jestem matematykiem, astronomem i w kosmosie nie byłem, więc dlaczego wierzę naukowcom? Swoją wiedzę czerpałem ze szkół wszelakich, książek, radia i telewizji czy filmów, ale kulistości ziemi nigdy nie doświadczyłem osobiście, znaczy świadomie, choć konstrukcja kosmosu ma na mnie decydujący wpływ bez względu jaka jest i czy w nią wierzę, czy nie. Ale dla mnie i zdecydowanej większości ludzi codzienna nasza ziemia jest płaska, słońce wschodzi na wschodzie i zachodzi na zachodzie, bo tak to widzę, i tak to utrwaliło się przez wieki w języku. Napawamy się więc pięknem zachodów słońca, a nie faktem, że Ziemia akurat tak się obraca, że to my się od Słońca odwracamy. Kulistość Ziemi nie ma żadnego uświadomionego przez mnie wpływu na to, czy zdążę na tramwaj wiozący mnie do pracy, czy nie ugrzęznę w korku i czy moje szefostwo będzie tego dnia miało dobry humor czy nie. Astronomia nie ma (pozornie) wpływu na moją codzienność, nie muszę być jej świadomy, a nawet, kiedy jestem świadomy, to nie ma to jednak większego znaczenia. Skoro kulistość Ziemi jest w istocie tak nieistotna, co tam dopiero jakieś galaktyki, czarne dziury, teoria strun, względność Einsteina czy nieoznaczoność Heisenberga. Podobnie jest z wirusem, przecież nie chodzę na co dzień z mikroskopem pod pachą. Jak czegoś nie widać, to tego nie ma i już. Nasza rzeczywistość jest zmysłowa i opiera się na indywidualnym doświadczeniu. Jednak takich indywidualności jest aktualnie na świecie ponad siedem miliardów, z czego większość jednostek egzystuje w jakichś powiązaniach z innymi. Poza jednostkową świadomością jest więc również świadomość zbiorowa i osiągnięcia tej zbiorowości przyswajamy sobie w szkołach takoż poprzez samokształcenie, a i media. Stan naszej zbiorowej wiedzy jest dzisiaj taki jaki jest, możliwe, że w wielu sprawach się mylimy, oczywiste też, że nie wiemy wszystkiego i pewnie nieprędko będziemy wiedzieli. Prawa Newtona nadal sprawdzają się w naszej rzeczywistości i cóż tam, że nie obowiązują w kosmosie czy mikrokosmosie.

Jednak ci, którzy zaprzeczają pandemii, swoją wiedzę opierają na innych przesłankach. Przede wszystkim odrzucają informację medialną. Widziałem na You Tubie filmik, na którym pewien ksiądz zaprzeczał uderzeniom samolotów w wieże Word Trade Center, twierdząc, że to wszystko mistyfikacja czyli pic na wodę fotomontaż. Podobnie zresztą, jak niektórzy uważają, było z lądowaniem na Księżycu. Według takiego widzenia większość naszej rzeczywistości jest wykreowana medialnie, co ma służyć panowaniu nad światem. Do końca tylko nie wiadomo, kto nad światem panuje. Od zawsze niektórzy uważali, że rządzi nami jakaś garstka wtajemniczonych, niegdyś czarowników, później różokrzyżowców, masonów, kosmitów czy kogoś tam jeszcze. Teoretycznie wykluczyć się tego nie da. O ile jednak jeszcze w XIX wieku można było rozpowszechniać wieści, że istnieje światowy rząd, na którego czele stoi książę Walii, to dzisiaj już trochę trudniej w to uwierzyć. Rządy krajowe zapewne wiedzą więcej niż przeciętny obywatel, ale z trudem ze sobą współpracują i raczej trudno sobie wyobrazić jakąś ich ponad narodową zmowę. Stworzenie inscenizacji zamachów z 11 września czy lądowania na Księżycu wymagałoby zatrudnienia jakiejś grupy ludzi i trudno by to było zachować w tajemnicy. A może jednak istnieje jakaś zmowa ludzi w rodzaju Elona Muska czy Billa Gatesa? Takich ludzi, których nazwisk nie znamy i nie mamy pojęcia o ich istnieniu? Mają ogromną wiedzę, wielkie pieniądze i z ukrycia manipulują światem? Może to coś na wzór starogreckiego Olimpu? Ludzie jak bogowie działający z ukrycia? I znowu wykluczyć się tego nie da, choć raczej jest odbiciem zakompleksionego dążenia do omnipotencji niż czegoś realnego. W końcu istnieją na świecie paranoicy wierzący w jakąś swoją szczególną moc względnie twierdzący, że są prześladowani przez potężne, nieznane siły. Skoro istnieją takie jednostki, to możliwe, że przenosi się to również na zbiorowości. Natchniony paranoiczny psychopata jest przecież w stanie znaleźć wyznawców i stworzyć sektę, to się zdarza. Z zagubionych owieczek nawet wilk może utworzyć stado, a współczesny człowiek jest coraz bardziej zagubiony. Może to właśnie zagubienie w trudnym do ogarnięcia świecie często sprzecznych ze sobą informacji skłania do racjonalnie uzasadnionych nieracjonalnych zachowań? Dlaczego Talibom tak łatwo poszło w Afganistanie? Bo po co się mierzyć ze skomplikowaną współczesnością, skoro wszystko już dawno temu poukładało prawo szariatu? Łatwiej jest i prościej, chociaż strasznie, ale czy straszniej?

Ci, którzy zaprzeczają pandemii są jak ludzie zgromadzeni w pokoju płonącego domu, do których ogień jeszcze nie dotarł. Pożarowi mogą zaprzeczać, dopóki ogień do nich nie dojdzie. Słyszą głosy nawołujące do ewakuacji, ale uważają, że to panikarze, albo manipulanci, którzy chcą ich wywabić z pokoju, który w efekcie zapewne okradną. Są raczej straceni, chyba że pożar uda się ugasić zanim do nich dotrze. Mogą mieć i takie szczęście.

Poza jednak płaskoziemcami pojawili się także antyszczepionkowcy. Ci nie zaprzeczają pandemii, ale mają skłonność do jej bagatelizowania, traktowania jak oswojonej już przecież grypy, minimalizowania niebezpieczeństwa. Szczepionka stanowi dla nich większe zagrożenie niż możliwość zachorowania. Szczepionka jest niesprawdzona, nie wiadomo, jakie mogą być jej bliższe i dalsze konsekwencje, możliwe, że chodzi głównie o zyski firm farmaceutycznych, a rządy wykorzystują sytuację, żeby łatwiej panować nad przestraszonym społeczeństwem. Media też oczywiście żerują na pandemii i mnożą zyski podsycając niepokoje. Zapewne w każdym z tych stwierdzeń jest jakieś ziarno prawdy. Każde lekarstwo, więc i szczepionka, może mieć swoje niepożądane skutki uboczne, firmy farmaceutyczne rzeczywiście na szczepionkach zarabiają, rządom łatwiej radzić sobie ze społecznym niezadowoleniem i ukrywać swoją nieudolność czy cwaniactwo. Mimo wszystko to jednak zjawiska poboczne. Większość ludzkiej populacji przyjęła szczepionki jako promyk nadziei, który może nie rozwiązuje całości problemu, ale znacznie niebezpieczeństwo zmniejsza. Jako że jestem w grupie szczególnie narażonej, niestety, już po sześćdziesiątce, mniejszy niepokój wzbudza we mnie to przyszłe niesympatyczne działanie szczepionki, a świadomość dwudawkowego zaszczepienia daje może iluzoryczne, ale jednak jakieś tam, poczucie względnego bezpieczeństwa. Bez zaszczepienia czułbym się gorzej psychicznie. Myślę jednak, że zaszczepienie daje mi nieco większą szansę na przeżycie. Bilans zysków i strat wydaje mi się korzystniejszy ze strony zaszczepienia niż niezaszczepienia. Jeśli jednak młodej kobiecie sugeruje się, że szczepionka może się odbić negatywnie na jej potencjalnym jeszcze dziecku, podchodzę do jej wahania ze zrozumieniem. Jest co prawda alternatywa, że dziewczyna zakazi się, zachoruje i umrze, więc żadne przyszłe dziecko szkody nie poniesie. Znaczy, tak czy tak, ryzyk fizyk. Jeden z moich ulubieńców songwriterskich, Jason Isbell, oznajmił, że będzie koncertował tylko dla zaszczepionych. Na pytanie - jak takie wykluczenie niezaszczepionych ma się do głoszonej przez niego idei wolności, odpowiedział - Jestem totalnie za wolnością, ale jeśli nie żyjesz, to nie masz żadnej wolności. Poniekąd to racja. Jeżeli uznamy, że zaszczepienie w jakimś tam stopniu zapobiega zakażeniu, względnie daje szansę na łagodniejszy przebieg choroby, to tym samym zaszczepieni stwarzają mniejsze zagrożenie transmisją wirusa niż niezaszczepieni. Dodatkowo niezaszczepieni dają większe pole dla mutowania wirusa i powstawania odmian na szczepienie odpornych. Głownie z tego powodu papież Franciszek uznał zaszczepienie się za przejaw miłości bliźniego. Przykazanie miłości mówi jednak, że bliźniego trzeba kochać jak siebie samego, zatem jak ktoś nie kocha siebie to i bliźnich nie będzie. Kiedy przytoczyłem ten argument w dyskusji na jednym z prawicowych for, zakrzyczano mnie, że to demagogia, cios poniżej pasa i lewactwo. Oni oczywiście są obrońcami wiary, bliźnich kochają i w imię tej miłości przestrzegają przed szkodliwością szczepionek. W ostateczności są w stanie nawet punkt szczepień podpalić. Trudno coś zrobić z taką optyką.

Niechęć do szczepienia, także do środków zapobiegawczych jak maseczki czy dystans są dla prawicowców dość charakterystyczne, choć nie tylko oni nie chcą się szczepić. Argumentem jest tu wolność wyboru. Mogę powtórzyć za Isbellem, że martwi raczej wyboru nie mają, ale w końcu wielu za wolność już umarło. Wydaje jednak mi się, że to negatywne nastawienie ma na prawicy coś wspólnego z poczuciem tożsamości. Stanowi coś w rodzaju wspólnego mianownika dla aktualnie nie tak licznych grup prawicowych, staje się czymś w rodzaju kleju, podobnie jak u lewicowców niechęć do kościoła czy ogólne rzecz biorąc religii. Właściwie jest to podejście bardziej liberalne niż prawicowe, ale skoro liberałowie są za szczepionkami, to prawicowcy w opozycji do liberałów będą przeciwni. O politycznej głupocie nadal można by pisać obszerne traktaty.

Niechęć do szczepienia się można w dużej mierze przypisać społecznościom konserwatywnym. Tak jest u nas choćby na Podhalu czy Podlasiu. Można w uproszczeniu powiedzieć, że to ciemnota tych regionów, ale od dawna nie są one już tak ciemne, jak im się to kiedyś przypisywało. Górale poznali sporo świata wyjeżdżając zarobkowo nie tylko do USA, podobnie Podlasiacy, którzy też poprawy życia szukali w zarobkowej emigracji. Ich konserwatyzm polega jednak na nieufności do wszystkiego, co nowe i na braku zaufania do władzy również. Z góralami każda władza miała problem, wiem to z czasów komuny, kiedy sporo czasu spędzałem w Tatrach, gdzie też zastał mnie solidarnościowy sierpień. Wiem, jakie było wtedy nastawienie górali, zamykające się w podsumowaniu jednego z miejscowych znajomych – żeby jeszcze tego buca (Gierka) wypierd…… Lubię górali, spędziłem między nimi sporo życia, ale też znam ich upór nawet wtedy, kiedy nie mają racji. Najwidoczniej jednak pamięć o cholerze pustoszącej Podhale pod koniec XIX wieku zaginęła. Może są zdrowi i krzepcy, ale zaraza też ich dosięga.

Z obserwacji wynika, że niechętne szczepieniu są w miarę ściśle związane ze sobą grupy społeczne. Poza góralami, mogą to być choćby parafianie takiej parafii, która ma antyszczepionkowego proboszcza. W takich zamkniętych społecznościach trudno się wyłamać z ogólnego nastawienia. Podobno niektórzy górale szczepią się po kryjomu. Być może podobnie postępują niektórzy prawicowcy, nie afiszując się ze swoim zaszczepieniem. Hipokryzja dla prawicy, czy konserwatystów w ogólności, nie jest czymś nieznanym. Nikt chyba nie zrobił badań pokazujących czy niechętni szczepieniom nie pokrywają się z tymi, którzy nie chodzą na wybory. Wydaje mi się możliwe, że może tu chodzić o jakąś grupę charakteryzującą się ogólnym brakiem aktywności społecznej. Sporo jest ludzi nie umiejących podejmować własnych decyzji i zdających się w sprawach decyzyjnych na kogoś, kogo uważają za mądrzejszego, czy też widzą w nim przywódcę. Tu wszystko zależy od postawy lidera, jak jest antyszczepionkowcem podążający za nim się nie zaszczepią, jak jest za szczepionkami, zaszczepią się.

Niewątpliwie sprawa szczepionek dzieli nie tylko nasze społeczeństwo. W Balladzie o głupcach Bułata Okudżawy mądrym przybiło się pieczątkę na łeb, a głupich jak zawsze nie było widać. Szczepionkowy certyfikat jest czymś w rodzaju tej pieczątki na łeb. Głupcy go nie mają.

Rzecz jasna niezaszczepieni będą się obrażać, kiedy nazwą ich głupcami, ciemnotą czy w najlepszym przypadku ludźmi nieodpowiedzialnymi. Jednak mniej więcej to tak wygląda. Niezaszczepienie się jest efektem braku odpowiedzialności, podobnie jak nienoszenie maseczki czy noszenie jej na brodzie. Każdy ma swój obszar głupoty, mnie można nazwać głupcem z powodu nałogu tytoniowego, ale nie obrażę się z tego powodu. Nie jestem do końca mądry. Stosuję się jednak do zakazu palenia teraz już w większości publicznych miejsc, choć nie jest to dla mnie wygodne. Myślę, że podobnie mogą zachowywać się ci, którzy do szczepionek nie są przekonani. W końcu chodzi o nasze wspólne dobro. Z tego samego powodu zapinamy pasy w samochodzie i nie prowadzimy po spożyciu alkoholu. Kto się z tego włamuje ryzykuje życie swoje i innych. A tym, którzy uważają, że nie zachorują, podam tylko przykład Pana Jezusa, który się ochrzcił, choć nie musiał. Rozumiał ludzi.

Została tylko skóra
Zdjęcie autora: Stagecoach
Stagecoach
13 sie 2021
4 minut(y) czytania

Zaktualizowano: 14 sie 2021

Paweł Kukiz stał się w ostatnich dniach obiektem takiego hejtu, jakiego nie doświadczył chyba żaden z naszych polityków, choć przecież ich, zwłaszcza Tuska, nie oszczędzano. Jedni powiedzą, że sobie zasłużył, inni zaczną go żałować. Ja powiem, że jak soczewka skupił w sobie całą bezsilną nienawiść wobec aktualnie rządzących. W niedawnej sytuacji sejmowej winni byli głównie marszałek Witek i poseł Suski, w istocie jednak uparty jak Katon Starszy prezes Kaczyński. Opozycyjne wkurzenie zogniskowało się jednak na Kukizie.

Nie byłem nigdy punkiem, ale Skóra była kiedyś jedną z moich ulubionych piosenek. Późniejsze buntownicze produkcje Kukiza już do mnie nie trafiały, zresztą jak wszystkie coraz wulgarniejsze protest songi innych wykonawców. Skóra jednak była świetna.

Kiedy Kukiz zdecydował się kandydować na prezydenta byłem bardzo sceptyczny, ale ostatecznie okazał się jedyną dla mnie sensowną opcją. Nie przekonywał mnie ani Komorowski, ani Duda, więc został mi Kukiz jako symbol niezgody na podział Polski między PiS i PO. Od lat szukam tej trzeciej siły. Złudzeń nie miałem, ale głosując na Kukiza dałem wyraz swojemu niezadowoleniu z naszej politycznej dwubiegunowości. Co więcej, zagłosowałem na Kukiz15 w wyborach parlamentarnych. I tym razem bez entuzjazmu, a z wymienionych wyżej powodów. Potem Kukiz tracił już moje poparcie, bo nic specjalnie sensownego nie robił. Podobnie jednak jak on jestem za jowami, nie podoba mi się partyjniactwo i nie ma mojej zgody na korupcję, polityczną też.

Gwiazda Kukiza jednak stopniowo przygasała, aż przyszło do sejmowego głosowania nad ustawą tzw. lex TVN. Właściwie nie tyle nad samą ustawą, co nad wnioskiem o odroczenie posiedzenia zgłoszonego przez niedawnego sojusznika Kukiza Władysława Kosiniaka Kamysza. Wniosek był majstersztykiem parlamentarnym i uzyskał większość ku ogromnemu zaskoczeniu posłów opcji rządzącej. Można się było spodziewać reasumpcji, ale wyglądało na to, że nie ma ona szans ze względu na nieobecność dwóch posłów PiS. I tu właśnie objawił się Kukiz ze wsparciem dwóch swoich kolegów. Otóż nagle zmienili zdanie, zasłonili się pomyłką i zagłosowali odmiennie niż poprzednio. Sejmu nie udało się zerwać. I tu proste skojarzenie z posłem Sicińskim, którego veto zerwało sejm w roku 1652. Sytuacja była jednak odwrotna, Siciński sejm zerwał, Kukiz sejm uratował. Gdybyż tak żył w czasach Sicińskiego. Odsunięcie w czasie głosowania nad lex TVN może by i nic nie zmieniło, choć czas wszystko zmieniać lubi. Prawdopodobnie postawiłoby w trudnej sytuacji KRRiT, która musi do końca września coś zrobić z koncesją dla TVN24. Zdaje się, że z tego powodu prezes Kaczyński tak uparł się przy głosowaniu w tym, a nie innym terminie. Później Kukiz za lex TVN zagłosował. Tłumaczył, że zawsze był za repolonizacją mediów, jakby zupełnie nie biorąc pod uwagę układu, w którym pod przykrywką repolonizacji media mogą być przejmowane przez opcję rządzącą. Niby chciał się obwarować odsunięciem od możliwości wykupywania udziałów w mediach przez spółki skarbu państwa, ale to pewnie dałoby się jakoś obejść.

Słowa Kukiza przyjmuję za dobrą monetę. Jego decyzja raczej nie była spowodowana chęcią jakiegoś tam zysku. Chyba naprawdę myślał i myśli, że coś uda mu się w ten sposób osiągnąć. Osiągnie zapewne tyle, ile osiągnęli wchodząc w spółkę z Kaczyńskim Giertych, Lepper i ostatnio Gowin. Zostanie przeżuty i wypluty. Odwrócą się od niego dawni przyjaciele, nowych nie zyska. Za głupotę się płaci. Niewątpliwie jednak Kukiz przez pewien czas ponownie zaistniał, od niego zaczęły niemal zależeć losy Rzeczpospolitej. Artyści lubią być w centrum zainteresowania i może to główna przyczyna postępku Kukiza? Artyści jednak też mają w sobie jakiś pierwiastek samozniszczenia i Kukiz właśnie z tego pierwiastka zaczerpnął.

Skojarzył mi się Kmicic, którego książę Janusz Radziwiłł przekonał do swoich racji, w efekcie czego Jędruś rozniósł na szablach bunt radziwiłłowskich wojsk. Kmicic był przekonany, że postępuje słusznie i dopiero rozmowa z Bogusławem Radziwiłłem otworzyła mu oczy. Z kim powinien pogadać Kukiz? Wierzę w jego uczciwość i szlachetne intencje, każdemu może się zdarzyć chwilowe zaćmienie, ale może to jednak nieuleczalna głupota?

Chwilową głupotą można by określić pomyłkę w pierwszym głosowaniu. Musiałaby być to jednak zbiorowa głupota, bo zagłosowało ich trzech. Myślę więc jednak, że głupie było tylko to tłumaczenie. Jak Kukiza nasz współczesny Radziwiłł przekonał do zmiany zdania, to na razie tajemnica. Może wizją odrodzenia monarchii? Najwyraźniej uznał Kukiz Kaczyńskiego za zbawcę narodu. Chyba jednak konsekwencji nie przewidział. Został objęty infamią jak Kmicic i jak piorunochron zbiera wszystkie gromy ciskane dotąd na Kaczyńskiego i PiS.

Ta wściekłość ma swoje uzasadnienia. Przede wszystkim wielu chciało traktować Kukiza jako postać przypominającą Don Kichota. Buntownika, kontestatora, kogoś, kto przeciwstawia się każdemu autorytaryzmowi i nie wchodzi w układy z partyjniakami. Ci poczuli się oszukani, zawiedzeni, zdradzeni. Jak to możliwe, że ktoś taki jak Kukiz zagłosował za ustawą godzącą w wolność mediów? Po prawdzie to chyba Kukiz TVN-u nie lubi, więc nie miał skrupułów. Taka postawa wywołałaby oczywiście negatywne reakcje, ale stało się coś jeszcze. Otóż głosując w pierwszym głosowaniu za odroczeniem posiedzenia sejmu, Kukiz obnażył słabość rządzących. Okazało się, że Zjednoczona Prawica nie ma sejmowej większości. Niektórzy już odtrąbili koniec PiS, klęskę Kaczyńskiego i odkorkowali szampana. Kukiz jednak nagle zmienił front i tę obnażona nagość osłonił sobą jak listkiem figowym. W jednej chwili tryumf zamienił się w porażkę. To rzeczywiście wkurzające. Nie lubię hejtu, ale sam się Kukiz na niego wystawił.

Co będzie dalej? Kojarzenie przypadku prezydenta Adamowicza nie jest, niestety, pozbawione podstaw. Szaleńców nigdy nie brakuje. Jeśli jednak nie dojdzie do jakiegoś koszmaru, to i tak znoszenie takiej nawałnicy nienawiści zapewne nie jest łatwe. Kukiz wydaje się być stracony. Nie znajdzie już sobie miejsca w polityce, może jeszcze trudniej będzie mu wrócić na scenę. Uważam, że popełnił błąd i będzie już z tym błędem musiał żyć. I to chyba nie będzie radosne.

Ostatnia bitwa II Rzeczpospolitej
Zdjęcie autora: Stagecoach
Stagecoach
1 sie 2021
9 minut(y) czytania

Dziś kolejna rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. Siedemdziesiąta siódma, do osiemdziesiątki już blisko, a to znaczy, że jeszcze żyjący uczestnicy mają dzisiaj po dziewięćdziesiątce, w najlepszym razie, jeśli byli małoletnimi łącznikami Szarych Szeregów, dziewięćdziesiątki są bliscy. Tym samym wraz ze swoimi żołnierzami Powstanie przechodzi do historii. Nadal jednak, mimo upływu czasu, warszawski zryw budzi emocje, a to głównie z powodu czterdziestu lat marginalizacji i zakłamywania w czasach PRL. Powoli jednak epoka naznaczona drugą wojną światową zamyka się. Czas robi swoje. Nic jednak w historii nie kończy się definitywnie, przeszłość ma wpływ na teraźniejszość i przyszłość. Historia magistra vitae est – jak mawiali starożytni, a i kto nie zna historii, albo o niej zapomina, skazany jest na powtarzanie jej błędów, co zauważył George Santayana. Niestety, takich zapominalskich ignorantów zawsze jest na świecie wielu.

Spróbuję jednak spojrzeć dziś na Powstanie Warszawskie w kontekście historycznym czyli mniej emocjonalnym. Otóż jawi mi się z tej pespektywy Powstanie jako ostatnia bitwa II Rzeczpospolitej definitywnie zamykająca jej istnienie.

II Rzeczpospolita praktycznie przestała istnieć w wyniku klęski wrześniowej, a dokładniej w efekcie rozbioru ówczesnej Polski przez Niemcy i Rosję Sowiecką. Polska geograficznie zniknęła z mapy Europy, co miało swoje późniejsze konsekwencje w ustalaniu naszych powojennych granic. Praktycznie ustalono je na nowo, niespecjalnie się ich przedwojennym kształtem przejmując. Granice II Rzeczpospolitej ustalił traktat wersalski, w naszym przypadku także wojna obronna z 1920 roku czyli traktat ryski, powstania śląskie takoż pomniejsze umowy dotyczące głównie zagospodarowania pozostałości po Austro-Węgrach. Postanowienia traktatu wersalskiego były niedoskonałe, jak zresztą większość umów międzynarodowych i w efekcie tworzyły podstawy pod wybuch kolejnej wojny po jakimś czasie pokoju na złapanie oddechu. Kwestionowane były przede wszystkim przez Niemcy, co w pewnym stopniu umożliwiło Hitlerowi dojście do władzy i społeczne poparcie dla koszmaru realizacji snu o tysiącletniej Rzeszy. Upokorzenie przegraną wojną, gigantycznymi reparacjami, zepchnięciem do roli państwa drugorzędnego, wiążąca się z tym bieda i poczucie niesprawiedliwości były dobrym gruntem dla budzenia się chęci rewanżu. Nie bez powodu kapitulacja Francji w roku 1940 podpisana została w tej samej salonce, w której po I wojnie podpisywano kapitulację Niemiec.

Zaszłościami historycznymi także Sowieci usprawiedliwiali swoją agresję na Polskę z 17 września 1939 roku. W ich tłumaczeniu zajmowali ziemie, które im Polska odebrała w traktacie ryskim. Fatalnym precedensem było tutaj zajęcie przez Polskę Zaolzia po konferencji w Monachium. Historyczne błędy się mszczą. Historycznie należałoby nawet sięgnąć głębiej, bo do czasów rozbiorów, kiedy to Polski nie było na mapie. Tak miało być i teraz. Hitler nie przewidywał istnienia jakiegokolwiek, nawet bardzo kadłubowego, państwa polskiego, a podobnie myślał Stalin, łudząc się, że przetrwa granica ustalona w pakcie Ribbentrop – Mołotow. Przyszłość pokazała krótkowzroczność Kremla, ale nim przyszła, doszło do wydarzenia bezprecedensowego w historii czyli mordu katyńskiego. Zamordowanie wziętych do niewoli polskich oficerów było barbarzyństwem spotykanym tylko w czasach starożytnych podbojów względnie wyniszczania indiańskich plemion w obu Amerykach. Trudno sobie wyobrazić zbrodnię ohydniejszą. Pokazywała ona rzeczywiste intencje Moskwy wobec Polski czyli jej unicestwienie. Katyń był jednak też zemstą za klęskę z roku 1920 i to właśnie za klęskę militarną, a nie śmierć bolszewickich jeńców w polskich obozach, co w swojej wersji historii forsuje Putin. Mord katyński zaważył jednak na losach Polski w II wojnie światowej i także na losach Powstania Warszawskiego.

Trudna sytuacja ZSRR po niemieckiej agresji tylko pozornie zmusiła Sowietów do zmiany polityki wobec Polski. Utworzenie armii Andersa w sumie niewiele zmieniało. Natomiast ewakuacja wojska polskiego do Iraku i Iranu, dała Stalinowi pretekst do pokazywania polskiego tchórzostwa i unikania walki, w dodatku w sytuacji ekstremalnego zagrożenia Związku Sowieckiego. Wyprowadzając wojsko polskie z Rosji, generał Anders nie wiedział jeszcze o zbrodni katyńskiej, ale pytanie o tajemnicze zniknięcie polskich oficerów oczywiście się pojawiało. Anders jednak głównie był przekonany o nieuchronnej klęsce Sowietów w wojnie z Niemcami i chciał ocalić polską substancję wojskową i ludzką. Pozostając w ZSRR armia Andersa najprawdopodobniej uległaby zniszczeniu, a w najlepszym przypadku poniosła ogromne straty. Trudno też powiedzieć, co by się stało po odkryciu grobów katyńskich.

Sowieci nie rezygnowali z wizji przesunięcia swojej dominacji na zachód, co najwyżej w momencie zagrożenia godzili się na jakieś ustępstwa. Świadczył o tym choćby spór o to, czy Anders może rekrutować wszystkich obywateli polskich z obszaru Polski przedwojennej czy tylko tych narodowości polskiej. W miarę uzyskiwania przewagi w wojnie z Niemcami stanowisko Sowietów wobec Polski wracało do wyjściowej strategii.

Ujawnienie zbrodni katyńskiej doprowadziło, bo musiało doprowadzić, do zerwania stosunków dyplomatycznych między rządem londyńskim a Sowietami. Trudno było udawać, że nic się nie stało, zamknąć oczy, zasłonić się kłamstwem, że to Niemcy, jak uczynili Alianci. Sowieci nie wykazywali też nawet minimum dobrej woli, a sytuacja skomplikowała jeszcze śmierć generała Sikorskiego, jedynego polskiego polityka, z którym liczyli się ówcześnie przywódcy koalicji antyniemieckiej. Alianci mieli pełną świadomość, że bez udziału Sowietów nie uda się pokonać Niemców. Poświęcenie Polski było więc dla nich oczywiste choć co najmniej wstydliwe. Co tam jakaś chwilowo nawet nieistniejąca Polska, tym bardziej Czechy czy faszystowskie Węgry, Rumunia, Słowacja, Bułgaria czy skonfliktowana Jugosławia. Na pierwszym planie było wyzwolenie Francji i pozostałych państw Europy Zachodniej. Koncepcja Churchilla utworzenia frontu na Bałkanach i tym samym próba przeszkodzenia Armii Czerwonej w zajęciu Europy wschodniej była skazana na pozostanie na papierze. Karty rozdawali Roosevelt i Stalin, a Rooseveltowi Rosja była dodatkowo potrzebna w wojnie z Japonią. Politycznie Polacy nie mieli najmniejszych szans na uzyskanie niezależności, w najlepszym przypadku można było liczyć na utrzymanie państwowości w jakiejś zależnej relacji z Rosją Sowiecką, co rzeczywiście się stało.

Przejdźmy do samego Powstania. Przede wszystkim planowana jako działanie wyzwoleńcze akcja Burza nie przewidywała włączenia do walki dużych miast, co mogłoby się wiązać z dużymi stratami wśród ludności cywilnej i zniszczeniami. Rosjanie nie wykazywali jednak żadnej dobrej woli w relacjach z Armią Krajową. Oddziały AK, chociaż współdziałały z Sowietami przy wyzwalaniu Wilna i innych miast, były rozbrajane, żołnierze aresztowani, w najlepszym przypadku wcielani do LWP. Było jasne, że nie można liczyć na żadne uznanie polskiego państwa podziemnego przez Rosjan. Stalin także kwestionował siłę bojową AK. Oczywiste, że Armia Krajowa nie mogła się pod względem militarnym równać Armią Czerwoną. Partyzanci na ogół nie mają czołgów, artylerii i samolotów. W takiej sytuacji próba ocalenia państwowości II Rzeczypospolitej logicznie była możliwa tylko w przypadku wyzwolenia jakiegoś dużego miasta, przede wszystkim Warszawy, która nie tylko była stolicą, ale też posiadała największą siłę bojową. To było logiczne, jednak okazało się nierealne.

Pewne nadzieje jednak były. Pamiętajmy, że 20 lipca 1944 r. pułkownik Claus von Stauffenberg dokonał zamachu na Hitlera. Hitler co prawda nie zginął, ale uznano, że armia niemiecka ulega demoralizacji i jej chęć do walki słabnie. Liczono, że może jak w roku 1918 Niemcy w Warszawie pozwolą się rozbroić czy nie będą stawiali zdecydowanego oporu. Podobny błąd popełnił marszałek Montgomery planując operację Market-Garden. Niemcy jednak nadal byli silni, Hitler po zamachu jeszcze wścieklejszy, a i działania wojenne zbliżały się nieuchronnie do przedwojennej granicy Niemiec, co potęgowało opór, bo to już była walka o własne terytorium. W Warszawie Niemcy co prawda ulegli chwilowej panice, ale już po dwóch dniach sytuacja wróciła do normy. Niemcy wiedzieli o planowanym wybuchu powstania niemal od momentu, kiedy dowództwo AK zdecydowało o jego wybuchu. Przykro pisać, ale Armia Krajowa była w dużym stopniu zinfiltrowana przez wywiad niemiecki i Niemcy wiedzieli więcej niż mogłoby się zdawać. Tym samym przed wybuchem powstania umocniono strategiczne miejsca w Warszawie, a z mniej ważnych wycofano wojsko. Dzięki temu powstańcom nie udało się zdobyć właściwie żadnych punktów strategicznych, przed wszystkim mostów. Zajęcie mostów było chyba najważniejszym zadaniem powstańców i mogło zdecydować o powodzeniu. Trudno jednak szturmować umocnione stanowiska karabinów maszynowych z pistoletami, granatami lub w ogóle bez broni. Niemcy nie tylko obronili mosty, ale też udrożnili bardzo szybko prowadzące do nich warszawskie arterie. Powstanie było więc niewygodne i uciążliwe, ale nie powodowało większych zaburzeń w transporcie przez Wisłę, ważnym ze względu na broniące się na prawym brzegu wojska niemieckie.

Powstańcy mieli wyznaczone cele, ale ich osiągnięcie było niemożliwe. Praktycznie od drugiego dnia powstańcy przeszli więc do obrony. Pamiętać jednak trzeba, że nikt nie planował dwumiesięcznych walk. Liczono, że po kilku dniach do Warszawy wkroczą Sowieci, których czołgi widziano przecież pod Radzyminem. Prawda jednak była taka, że Niemcy powstrzymali sowieckie natarcie. W dodatku Armia Czerwona nie miała zwyczaju atakowania miast. Na ogół otaczała je i zmuszała do kapitulacji, co było działaniem skuteczniejszym niż walki uliczne. Stalin nie planował więc szturmu na Warszawę. Wystarczało mu w tym czasie dojście do linii Wisły, umocnienie przyczółka magnuszewskiego, a i otworzyła się możliwość marszu na południe w stronę Słowacji, Czech i Węgier, więc tam skierowały się główne siły sowieckie. Mikołajczyk nie wskórał nic w Moskwie i żadna realna pomoc ze wschodu nie była planowana. Możliwe, że gdyby nie Katyń i zerwane stosunki z Sowietami mogłoby być inaczej, chociaż raczej należy w to wątpić. Plany Stalina wobec Polski były sprecyzowane, o czym dobitnie świadczyło utworzenie 22 lipca w Lublinie PKWN. II Rzeczpospolita nie miała szans na przetrwanie.

Powstaje pytanie, czy można było zrobić coś innego? Sowieci współpracy nie chcieli, pozostawało więc co najwyżej poddanie się ich władzy, co z wielu powodów było niemożliwe. Może jednak z wybuchem powstania trzeba było poczekać? Atmosfera jednak była jak we wrzącym kotle, który w każdej chwili groził niekontrolowanym wybuchem. Zwłoka mogła oznaczać wybuch spontanicznych walk z konsekwencjami trudnymi do przewidzenia. II Rzeczpospolita musiała więc podjąć walkę nawet ze świadomością nieuchronnej klęski.

Polska międzywojenna, choć budzi w nas sentyment, nie była państwem idealnym. Był to kraj biedny, z trudem powracający do istnienia po zaborach, wciśnięty między dwa wrogie mocarstwa, w dodatku targany wewnętrznymi sporami. Te relacja przeniosły się też na emigracyjny rząd w Londynie i państwo podziemne. Jedni z przywódców chcieli powstania, inni nie. Decyzję o jego wywołaniu podjęto bardzo późno, więc i przygotowania nie mogły być dostateczne, pomijając nawet trudności wynikające z konieczności działania w konspiracji. Część ukrytej broni wywieziono wcześniej z Warszawy, co dodatkowo osłabiło powstańcze uzbrojenie, nie udało się też na tyle skoordynować działań, by uniknąć rozbicia powstańczych oddziałów na odizolowanie od siebie ugrupowania w dzielnicach. To ułatwiało Niemcom pacyfikację, a powstańcom utrudniało koordynację akcji zaczepnych. Właściwie po tygodniu czy dwóch powstanie było definitywnie przegrane i nie podjęto rozmów kapitulacyjnych proponowanych przez Niemców, głównie przez obawę powtórzenia rzezi Woli i Ochoty. Później jeszcze pojawił się cień nadziei, kiedy Armia Czerwona zajęła Pragę, a berlingowcy przeprawiali się przez Wisłę, ale losów powstania to już zmienić nie mogło. Ostateczna honorowa kapitulacja była możliwa przede wszystkim z powodu chęci Niemców jak najszybszego zakończenia walk. Ich głównym problemem była Armia Czerwona, a to, czego bali się najbardziej, to współdziałania powstańców z Sowietami.

I tak ostatnia bitwa II Rzeczypospolitej dobiegła zakończonego klęską końca. Polska stała się ofiarą globalnej polityki mocarstw, ale i własnej słabości. Nie bez racji Norman Davies nazywa nasz kraj bożym igrzyskiem. Niewiele zależało w najnowszej historii od nas samych. Czasami historia nam sprzyjała, jak w latach 1918 czy 1989, ale pytanie, czy optymalnie potrafiliśmy wykorzystywać ten dany nam czas wolności?

Teoretycznie mogło być pięknie. Armia Krajowa zaczyna walkę o Warszawę, berlingowcy przychodzą z pomocą z drugiego brzegu Wisły, a brygada Sosabowskiego ląduje w Kampinosie. Teoretycznie więc można by było wyzwolić Warszawę polskimi siłami, podobnie jak Paryż wyzwolili Francuzi ze wsparciem czołgów Leclerca. Alianci jednak wyzwalali Europę, natomiast Sowieci ją zajmowali. Możemy mieć słuszne pretensje o to, że Armia Czerwona nie tylko nie przyszła na pomoc Warszawie, ale nawet aliancką pomoc utrudniała, ale ich postępowanie było konsekwentne już od roku 1920 i było prostą kontynuacją carskiego rosyjskiego imperializmu. Dzisiaj jest, niestety, podobnie.

W moim widzeniu Powstanie Warszawskie było historyczną konsekwencją całej naszej historii, a tej międzywojennej w szczególności. Musiało wybuchnąć, chociaż, racjonalnie rzecz biorąc, nie powinno. Można się spierać o szczegóły, głównie o brak przygotowania czy filozofię prezentowaną przykładowo przez Antoniego Chruściela ps. Monter, czyli, cytuję: Niemcy nie wytrzymają naszych uderzeń kierowanych ze wszystkich stron jednocześnie. (...) Żołnierz niemiecki jest zdemoralizowany odwrotem i zniechęcony do dalszego prowadzenia wojny, bić się nie będzie. (…) Kto nie będzie miał broni palnej, dostanie granaty, a dla kogo zabraknie granatów, niechaj bierze do ręki kamień, łom czy siekierę i tym zdobywa broń dla siebie. Taka ułańska fantazja kończyła się w powstaniu masakrą nacierających na umocnione stanowiska i niepotrzebnymi stratami, ale była zakodowana w charakterach niektórych dowódców. Powiedzmy, że czasami taki masowy, okupiony wielkimi stratami, atak miał jakieś szanse powodzenia. Ostatecznie jednak powstanie nie przyniosło żadnych militarnych efektów i zostało przez Niemców metodycznie stłumione. Straty były ogromne zwłaszcza wśród ludności cywilnej mordowanej zgodnie z rozkazem Hitlera o wymordowaniu wszystkich mieszkańców Warszawy i zrównaniu miasta z ziemią jako przykładu dla innych niepokornych. Zbrodnie niemieckie w czasie powstania można porównać tylko z holokaustem i do dziś chyba nie do końca są uświadomione nawet i w Polsce. Rzeź Woli była największą masakrą ludności cywilnej w całej historii świata. Metodyczne zburzenie miasta to kolejna konsekwencja. Politycznie też zyski były niewielkie. Można się zastanawiać, czy powstanie zapobiegło utworzeniu z Polski siedemnastej republiki ZSRR, ale Stalin już wcześniej miał plan stworzenia z Polski zależnego państwa, a nie aneksję. Pozostaje więc głównie aspekt moralny. Powstanie Warszawskie to ważny punkt w historii Polski, budujący naszą tożsamość narodową, pokazujący cenę, jaką Polacy są gotowi zapłacić za wolność.

Jeśli w historii coś się wydarzyło, to znaczy, że się wydarzyć musiało, a i przeszłości się nie zmieni. Ważne, żeby z przeszłych wydarzeń wyciągać naukę. Spotkałem się z teorią, że pokojowa walka Solidarności była efektem niepowodzeń wcześniejszych zbrojnych bojów. Coś w tym chyba jest. Ale też traktując powstanie jako koniec II Rzeczypospolitej pojawia się zadanie wnikliwego spojrzenia na historię powojennej Polski. Przez czterdzieści lat komuny i trzydzieści lat pełnej niepodległości ukształtowała się współczesna Polska, złożona z obywateli o bardzo zróżnicowanym światopoglądzie. Jesteśmy konsekwencją swojej przeszłości, ale też tworzymy siebie w teraźniejszości, a ta jest bardzo inna niż ta z czasów II RP. Z niepokojem można patrzyć tylko na podobne do tych przedwojennych spory na naszej scenie politycznej, na niedostateczne wykorzystywanie sprzyjającej nam sytuacji międzynarodowej, na coś w rodzaju uśpienia świadomości obywatelskiej. Powstanie Warszawskie to lekcja, z której jeszcze nie do końca skorzystaliśmy. Odpalanie rac i krzyczenie chwała bohaterom nie wystarczy. Obyśmy nigdy już nie musieli tej historii powtarzać.