Outsider

O kilka książek dalej

Kolejny czytelniczy rok i kolejne wyrzuty sumienia, że nie mogłem przeczytać więcej. Te nieprzeczytane książki patrzą na mnie z wyrzutem, ale nie da się przeczytać wszystkich. Wypracowałem sobie system czytania, który mógłbym może poszerzyć, ale życie to nie tylko czytanie, więc trzeba znaleźć czas i na inne rzeczy, w tym na lenistwo, czy może raczej chęć robienia niczego, co jest też czasem na trawienie tego, co przeczytałem.

To już drugi rok pod znakiem Świata Dysku Terry Pratchetta. Czytam codziennie przed snem i w ten sposób mam za sobą cykle: „O Ricewindzie – to w zeszłym roku i w tym: „O straży miejskiej”, „O czarownicach z Lancre” oraz „Morta” i „Kosiarza” z cyklu „O Śmierci”. To, co mi zostało powinno starczyć na bieżący rok. O tym, co jest atrakcyjnego w książkach Pratchetta można by pisać dużo i wielu już pisało. Przede wszystkim są one wielopłaszczyznowe. Są ciekawe, pełne zaskakujących zwrotów akcji, historie. Są niekonwencjonalni bohaterowie jak: Ricewind, Marchewa, Babcia Weatherwax czy Śmierć. Jest ogromne poczucie humoru. Jest filozofia. Jest wreszcie przenikająca wszystko magia, której ulega także czytelnik. To rzeczywiście jest osobny świat jak Śródziemie z „Władcy pierścieni” czy Westeros z „Gry o tron”, ale o innej specyfice, wynikającej z osobnej planety. Zabawne, bo jeśli się uważnie rozejrzymy, to znajdziemy zdumiewająco wiele analogii z naszą rzeczywistością, do której zresztą Pratchett z pełną świadomością, choć z przymrużeniem oka, nawiązuje. Spojrzenie jednak na nasz świat poprze pryzmat świata dysku jest wielce inspirujące. Dla mnie przedsenna lektura Pratchetta, to skuteczny sposób na odprężenie po dziennych napięciach.

Udało mi się w ubiegłym roku skończyć pierwszą część „Septologii” Jona Fosse. Uparłem się i znalazłem sposób na przebrnięcie przez tę lekturę czytając nie więcej niż dwie strony za jednym posiedzeniem. Kiedyś fascynowały mnie literackie eksperymenty, ale teraz głównie męczą. Cały tekst bez znaków przestankowych nie bardzo rozumiem dlaczego. Nie jest to strumień świadomości jak u Joyce’a, bardziej może wskazanie na ciągłość życia, ale wiele może tu być interpretacji. Opowieść nie jest ciekawa, a jednak wciągająca. Ulega się tej narracji, podświadomość w dziwny sposób ją przechwytuje i włącza w sposób myślenia. Być może ta nieustępliwość narracji zdecydowała o przyznaniu autorowi Nobla. Zastanawiam się jednak, czy podejmę wyzwanie przeczytania kolejnych części.

Po latach przeczytałem ponownie „Rękopis znaleziony w Saragossie” Jana Potockiego. Tym razem było to pełne wydanie, które po raz pierwszy ukazało się niedawno. To jest dziwna książka. Trudno ją jakoś umieścić w kanonie literatury polskiej, w końcu napisana po francusku, jednak do polskiej literatury należy. Szufladkowa konstrukcja wpisuje się w dziewiętnastowieczne powieściopisarstwo, ale można się doszukiwać analogii z „Opowieściami kanterberyjskimi”, „Dekameronem” czy „Don Kichotem”. Przy okazji raz jeszcze obejrzałem genialną ekranizację Wojciecha Hassa i uważam, że ani książka, ani film nic nie straciły na wartości.

Z serialowej inspiracji wziąłem się za „Problem trzech ciał” Cixina Liu. Może nie jest to arcydzieło, ale próba opisania konfliktu cywilizacji ziemskiej z pozaziemską, rozgrywającego się na przestrzeni pięciuset lat jest bardzo interesująca. Przeczytałem też drugi tom „ciemny las”, a aktualnie jestem mniej więcej w połowie trzeciej części czyli „Końca śmierci”. I ciekawy jestem jak ta opowieść się skończy. Na razie zbliżający się do Ziemi kosmici stłoczyli całą ludzkość na terenie Australii i czekają, aż ludzie zaczną się zjadać. Wizja dość koszmarna.

Do przeczytania „Gilead” Marilynne Robinson skłoniła mnie informacja, że tę książkę wziął ze sobą na wakacje Barack Obama. Polscy politycy jakoś nie chwalą się tym, co czytają w wolnym czasie, a Marilynne Robinson uważana jest w Ameryce z autorkę wybitną z szansami na Nobla. „Gilead” to dość typowa literatura amerykańska. Powieść jest listem ojca do syna. Ojciec jest pastorem i przekazuje synowi swoje doświadczenia z życia w niewielkiej miejscowości Gilead. Z polskiej perspektywy jest to ciekawe spojrzenie na prowincjonalną Amerykę, żyjącą w niejako postbiblijnej rzeczywistości ścierającej się z właściwościami ludzkiej natury. Jest tu jakaś paralela z „Trylogią amerykańską” Philipa Rotha, ale ciężar gatunkowy nieco mniejszy. Robinson napisała jeszcze trzy części tej powieści, ale w moich wyborach ten dalszy ciąg raczej przegra z innymi nieprzeczytanymi książkami.

Szokiem dla mnie była lektura „Wegetarianki” noblistki z 2024 r. Koreanki Han Kang. To chyba najbardziej ponura książka, jaką przeczytałem w życiu. Nie ma w niej ani odrobiny optymizmu. Bohaterka nie umie przystosować się do świata, czemu właściwe trudno się dziwić, bo to świat zimny i nieprzyjazny, zdominowany przez kulturowe stereotypy. Pod wpływem koszmarnego snu bohaterka przestaje jeść mięso, co powoduje konflikty z rodziną i mężem, w końcu doprowadza do rozwodu. Yong-hye, tak się nazywa kobieta, w swojej psychice przemienia się w roślinę, fizycznie jednak obumiera. Nie ma tu żadnego światełka nadziei, może poza dobrym sercem opiekującej się wegetarianką siostry. Dużo możliwości do zastanawiania się nad kompromisem z rzeczywistością, poczuciem tożsamości, własnym wnętrzem i obiektywnym światem. Nobel chyba zasłużony, ale trzeba przeczytać Han Kang coś więcej. Przede mną „Nadchodzi chłopiec”.

Szperając w literaturze amerykańskiej trafiłem na „49 idzie pod młotek” Thomasa Pynchona. Zastanawiam się, dlaczego dopiero teraz, bo to książka kultowa. Tu też rzeczywistość rozjeżdża się z wyobrażeniami, co doprowadza do wewnętrznej dezintegracji bohaterki o ciekawym mianie Edypa Maas. W pierwszej chwili miałem skojarzenie z powieściami Umberto Eco, ale uświadomiłem sobie, że Pynchon pisał swoją powieść znacznie wcześniej i to Eco chyba Pynchonem się inspirował.

Dla mnie inspiracją intelektualną jest właśnie Umberto Eco. Mam jeszcze kilka jego książek do przeczytania, idąc jednak za „Cmentarzem w Pradze” i „Wahadłem Foucaulta” przeczytałem wreszcie w całości „Protokoły mędrców Syjonu” w opracowaniu Janusza Tazbira. Żywotność tej mistyfikacji jest nieprawdopodobna, co szczegółowo dokumentuje Tazbir. Przetrwała do dziś jak przepowiednie Nostradamusa i nadal znajduje swoich wyznawców, którzy zresztą „Protokoły” znają najczęściej z drugiej, trzeciej czy czwartej ręki. Teorie spiskowe są wiecznie żywe.

Dla jasności w atakach na Tokarczuk jej nieprzejednanych wrogów przeczytałem w końcu jej esej o Wokulskim pochodzący ze zbioru „Lalka i perła”. Esej niegdyś skrytykował Lem i hejterzy Tokarczuk często się na tę krytykę powołują. Tokarczuk sama napisała, że rozważania nad postacią Wokulskiego to tylko jej bardzo powierzchowne spojrzenie i nie wypowiada się w tej materii jako wyrocznia. Lema uważała też za wybitnego pisarza i autorytet intelektualny, a w przypadku krytyki eseju doszło chyba do spięcia między intelektualizmem a mniej aksjomatyczną psychologią. Tokarczuk napisała później „Biegunów” i „Księgi Jakubowe”, o których to powieściach Lem siłą rzeczy się nie wypowiedział, bo nie żył. Myślę, że Nobla by jej pogratulował.

Z lektur rozrywkowych wspomnę jeszcze kończącą cykl o Arystokratce „Arystokratkę pod ostrzałem miłości”, w której to wyraźnie czuje się zmęczenia autora, Evzena Bocka, całością i chęć jak najszybszego zakończenia uprzednio przezabawnej historii.

Za sugestią koleżanki sięgnąłem też po „Ślebodę”, nie mając pojęcia, że powstanie z książki serial. Dobrze napisany i dobrze się czytający kryminał, w którego tle pojawia się trudna dla górali sprawa Goralenfolku. Serial oglądam. Całkiem niezły.

Aktualnie czytam „36 opowiadań” Isaka Basevica Singera. Opowieści jakby ze świata fantasy. Żydowska kultura okolic Warszawy czy Lublina przestała istnieć i opowieści są z innego świata. Trudno zrozumieć, że z tego, co było sto lat temu pozostały tylko zapisane wspomnienia. Przecież niedawno tętniło we wschodniej Polsce zupełnie inne życie. Singer to też mistrz opowiadania i współcześni prozaicy mogą się od niego wiele nauczyć, a zwykłego czytelnika cieszy pięknie układana proza.

Przeczytałem też ponad sto stron „Noża” Salmana Rushdiego. Opowieść wstrząsająca powstała po zamachu na autora. Nie sposób nie myśleć tu o wszystkich ludziach pióra prześladowanych przez totalistyczne ustroje czy fanatyków religijnych. Zamachu na Rushdiego dokonał młody muzułmanin, który przeczytał zaledwie kilka stron z jego książek, ale był fanatycznym zwolennikiem Chomeiniego. Ignorancja i ciemnota okaleczyła i niemal zabiła intelektualistę i wybitnego pisarza. Kiedy czytam w Internecie ataki na Tokarczuk, czy pośmiertne szkalowania Miłosza i Szymborskiej, zastanawiam się, ilu z takich nienawistników byłoby zdolnych do fizycznego urzeczywistnienia swojej nienawiści. Strzeż mnie Panie od pogardy, ale to uczucie rodzi się po lekturze takich wściekłych ataków.

Zacząłem też „Nexusa” Harariego. Przeczytałem wszystkie przetłumaczone na polski jego książki i chyba jestem po nich mądrzejszy. Nie traktuję Juvala Harariego jak proroka, ale jego siła tkwi we wskazywaniu spraw, o których w rutynie życia nie myślimy. Autor znajduje powiązania między tymi umykającymi sprawami i tworzy spójność, dotyczącą w przypadku „Nexusa” informacji. Dodam przy okazji, że sam jest obiektem hejtu tych, co albo go nie przeczytali, albo nie zrozumieli.

Kończę też „Koniec śmierci” Cixina Liu, a jestem też w trakcie lektury biografii amerykańskiej artystki Sierry Ferrell. Książka napisana dla niezbyt wyrobionego odbiorcy, ale można się czegoś więcej dowiedzieć o nieprzeciętnej wykonawczyni muzyki amerykańskiej.

Zauważyłem, że moje ubiegłoroczne lektury wywodziły się z wielu kręgów kulturowych: żydowskiego, chińskiego, koreańskiego, chińskiego. To chyba znak czasu, kiedy docierają do nas przesłania z innych światów. Horyzonty nam się poszerzają.

Nadal jednak ciążą mi na sumieniu książki nieprzeczytane. Zawsze tak będzie, nie należy jednak ustawać w wysiłkach, aby być choćby o następną książkę dalej.

Moje lektury 2023
Zdjęcie autora: Stagecoach
Stagecoach
6 sty 2024
5 minut(y) czytania

Kolejny rok, kolejna porcja książek. Od dawna już nie czytam na rekord, ale udaje mi się przeczytać rocznie ok. 30 książek, przeznaczając na to jakieś pięć, sześć godzin tygodniowo. Głównie czytam przed snem korzystając z czytnika oraz w poranne weekendy przy świetle dziennym. Przyznam, że czekam w tygodniu na te sobotnie i niedzielne poranki.

Początek roku to była kontynuacja fascynacji Umberto Eco. Dokończyłem Baudolino, dodałem Temat na pierwszą stronę i przeczytałem Cmentarz w Pradze, której to powieści słuchałem kiedyś jako audiobooka, ale samo słuchanie nie jest tym samym co czytanie. Czytając zapamiętuje się więcej. Konikiem Eco jest przenikanie się rzeczywistości ze światami wymyślonymi. Chodzi o to, jak zmyślone teorie spiskowe mieszają się z prawdą i wpływają na ludzką świadomość. Baudolino choćby jest chronicznym konfabulantem , wymyślającym np. święto Trzech Króli na doraźne potrzeby jego czasów. Fikcje tworzone przez Eco też oczywiście trzeba traktować z dystansem, ale mechanizmy manipulowania historią, są pokazane bardzo precyzyjnie i możemy w nich znaleźć klucze do teorii spiskowych w naszych czasach. Dobrym przykładem jest powstanie Protokołów mędrców Syjonu opisane w Cmentarzu w Pradze. Zadziwiająca jest żywotność tego fikcyjnego dokumentu, do którego świadomie lub bezwiednie odwołują się teraźniejsi tropiciele spisków żydowskich, zmierzających do zdobycia władzy nad światem.

Pod wpływem tych lektur sięgnąłem po Żyda wiecznego tłumacza Eugeniusza Sue. To trochę zapomniana dziewiętnastowieczna lektura oparta na koncepcji igraszek losu, który łączy ze sobą przypadki z pozoru niezależne od siebie. Poszczególne wątki łączy ze sobą testament przodka, który wymaga, by rozrzuceni po świecie spadkobiercy musieli się spotkać wyznaczonego dnia w konkretnym miejscu. Temu spotkaniu starają się zapobiec szatańsko sprytni i bezwzględni jezuici, chcący przejąć spadek i odbudować potęgę zakonu. Lektura może trochę już trąci myszką, ale czyta się dobrze, a przeczytałem ją na komputerze korzystając ze ściągniętych z sieci plików pdf. Jeszcze jeden sposób na współczesne czytanie.

Eco skłonił mnie też do odświeżenia sobie dawno czytanego Borgesa. Ciekawe jest zestawienie tych wybitnych erudytów i intelektualistów. O ile Umberto Eco bawi się swoją wiedzą i po części wbija czytelnika w kompleksy, o tyle Borges pisze o osobnikach nieco prymitywnych, prawie analfabetach, których historie bywają jednak zadziwiająco symboliczne, pokazując bezlitosną ironię życia. Pod zwyczajnymi zdarzeniami kryje się charakterystyczna dla literatury iberoamerykańskiej magia. Przeczytałem dwa zbiorki opowiadań: Fikcje i Raport Brody’ego.

W magicznej rzeczywistości sięgnąłem po Ulice Laredo Larrego McMurtry. I tu objawiła się magia w moim życiu. Książkę dostałem bowiem na imieniny od koleżanek z pracy i okazało się, że trafiły w dziesiątkę. Na podstawie książek McMurtry’ego powstał bowiem jeden z ważniejszych filmów mojego okresu dojrzewania Ostatni seans filmowy. Inne sfilmowane powieści tegoż autora to Czułe słówka i Tajemnica Brokeback Mountain, filmy również znaczące. Historia pościgu teksańskiego rangera kapitana Woodrowa Calla za okrutnym meksykańskim bandytą jest nie tylko wciągająca, ale realistycznie przedstawiająca świat amerykańsko-meksykańskiego pogranicza, kojarzącego mi się z równie surowym światem Gry o tron. Tu zresztą też trup ściele się gęsto i nikt z bohaterów nie ma lekko. Ostatecznie na główną heroinę wyrasta Lorena Parker. Tu trzeba wspomnieć, że Ulice Laredo są kontynuacją powieści Na południe od Brazos. Tę pierwszą część przeczytałem po drugiej, a przede mną jeszcze Szlak umarlaka czyli szczegółowsza historia Kapitana Calla, Loreny oraz Gusa, którego historię opowiada się w Na południe od Brazos. Na polski przekład czeka jeszcze Comanche Moon. Aż dziw bierze, że laureat Pulitzera i autor dobrze znany w Stanach u nas jakoś szerzej nie zaistniał, a zasługuje na to z całą pewnością. Losy ekipy Kapeluszników można też śledzić na ekranie. Na podstawie Na południe od Brazos (Lonesome Dove) powstał czteroodcinkowy serial z Robertem Duvallem i Tommy Lee Jonesem w rolach głównych, a sfilmowano również Ulice Laredo, gdzie role Loretty zagrała Sissy Spacek. Ogólnie nieprawdopodobnie wciągający cykl, może tym bardziej, że są to solidne powieści, w których nie ma eksperymentów formalnych i czyta się je jak po prostu świetnie napisaną literaturę.

Potrzebowałem jakiejś lżejszej lektury do wieczornego czytnika, więc sięgnąłem po Świat dysku Terry Pratchetta. Jakoś się przez lata nie mogłem do tego cyklu zabrać, ale kiedy już wszedłem w rzeczywistość Ankh-Morpork i podążyłem za najgorszym na świecie czarodziejem Ricewindem, przepadłem bez reszty. Aktualnie jestem pod koniec serii o nocnej straży i kapitan Marchewa stał się moim aktualnym bohaterem. Świata dysku nie da się opowiedzieć. Siła opisywanych historii kryje się niemal w każdym zdaniu, niosącym ironię, sarkazm, niezwykłe poczucie humoru i coś nieuchwytnego, w czym tkwi charakter pisarstwa Pratchetta. Nasuwa mi się dalekie skojarzenie z Wykładem profesora Maa Stefana Themersona, może trochę z serialem Rowana Atkinsona Black Adder, ale to skojarzenia rzeczywiście bardzo odległe. Świat dysku po prostu trzeba przeczytać, a lektury starczy na długo, bo to ponad czterdzieści części.

W uzupełnieniu humorystycznych opowiadań zaliczyłem Zagadki bytu i Artystę Mrożka i dodałem opowiadania Marka Twaina z dzieł zebranych, w których znalazłem takie, których nie znałem. Tak Pratchett jak i Mrożek i Twain pozwalają złapać nieco dystansu do zwariowanego, ale jednak ponurego naszego realnego świata. Podobnie jak Evzen Bocek, którego najnowsza część Arystokratki właśnie się ukazała. Nieco ona jednak jakby słabsza od poprzednich. Tak trochę na sile rozpędu i może nawet potrzeb finansowych.

Gdzieś tam jeszcze w środku roku przeczytałem Sztukmistrza z Lublina Isaaca Bashevis Singera. Wspominając Sienkiewicza, Rejmonta, Miłosza, Szymborską czy Tokarczuk, czyli polskich noblistów, warto pamiętać także o Singerze, który znaczną część życia spędził w naszym kraju i swoje książki osadzał w polskich realiach, chociaż pisał w Jidysz. Moda na Singera może się ponownie pojawić, bo coraz ciekawsza jest literatura tworzona przez pisarzy żyjących na styku różnych kultur.

Równolegle do prozy zaglądałem do twórczości poetyckiej. Przede wszystkim nabyłem bardzo ładnie wydane dzieła Miłosza, Herberta i Szymborskiej, więc siłą rzeczy poczytałem je sobie nie od deski do deski, ale wybiórczo, choć w wyborze sporym. Globalny Miłosz, mocno stojąca na ziemi Szymborska, analityczny Herbert to filary polskiej poezji w XX wieku. Zwłaszcza Miłosz, który swoim dorobkiem ogarnął niemal całe stulecie. Szymborska skojarzyła mi się z Emily Dickinson, której wiersze też niedawno czytałem, zwłaszcza jeśli chodzi o czerpanie inspiracji z najbliższego otoczenia. Bez wątpliwości jesteśmy poetycką światową potęgą, choć jakoś nie do końca to zauważamy. Sięgnąłem też po dwa nieco zakurzono, bo dawno wydane zbiorki europejskiej poezji: Złote sny i fioletowe róże oraz Jest tylko Beatrycze. Warto czasami odświeżyć sobie dorobek literacki od Dantego, Petrarki czy Szekspira poprzez Baudelaire’a, Rimbauda Verlaine’a do Micińskiego, Rilke i Grochowiaka.

Ostatnią przeczytaną w ubiegłym roku książką był poradnik dla kotów Jak wychować człowieka Barbary Pecconi. Zabawna książka traktująca o ludziach widzianych oczami kota i poprzez pryzmat kocich potrzeb.

Wspomnę jeszcze książkę, której nie zmęczyłem, a mianowicie Narodziny wszystkiego nowa historia ludzkości Davida Greabera i Davida Wengrowa. Dotarłem do 277 strony i cały czas miałem wrażenie, że to cały czas jeszcze wstęp. Spojrzenie niewątpliwie ciekawe, zwłaszcza jeśli kogoś interesuje polemika z Janem Jakubem Rousseau. Czyta się jednak trudno i człowiek gubi się w przykładach, które nie chcą się składać w jakąś klarowną tezę. Na razie wiem tyle, że rewolucja agrarna nie stanowiła jakiegoś punktu zwrotnego w historii ludzkości, bo rozciągała się na tysiące lat i trudno ją uznać za rewolucję. Z pewnością warto zrewidować stereotypy postrzegania naszej historii.

Aktualnie kończę Nieznośną lekkość bytu Milana Kundery. Książka może nie wybitna, ale interesująca w tej warstwie, która dotyczy życia w Czechach po rosyjskiej inwazji w 1968 roku. Chwilami przypomina rok 1984 i napawa grozą, że to nie fikcja, a rzeczywistość stworzona przez komunistów wspartych rosyjskimi czołgami. Ciekawostką jest, że tłumaczyła powieść Agnieszka Holland.

Ambitnie też zabrałem się za Septologię ubiegłorocznego noblisty Jona Fosse. Ambicja tu zdecydowanie potrzebna, bo napisane jednym ciągiem bez znaków przestankowych dzieło jest trudne do czytania, znaczy nie daję rady przeczytać więcej niż dwie strony za jednym posiedzeniem. Pamiętam, że podobnie była napisana Przypowieść Faulknera, ale czytałem to w swoich czasach zdecydowanie ambitniejszych.

W bliskiej poczekalni leży nowe, pełne, ponownie tłumaczone wydanie Rękopisu znalezionego w Saragossie Jana Potockiego. Kupiłem sobie to wydanie pod choinkę, więc mam nadzieję na odświętną lekturę. Tuż obok Szlak umrzyka Larrego McMurtry. Oczywiście przed snem dalszy ciąg Świata dysku, a jako przerywnik Zabawy literackie Szymborskiej. Czego jak czego, ale lektur mi w tym roku z pewnością nie zabraknie.

Po wyborach
Zdjęcie autora: Stagecoach
Stagecoach
21 paź 2023
6 minut(y) czytania

I po wyborach. Poczułem jakby zdjęto mi z głowy ciężką czapę i otworzono okno. Osiem lat PiSu wystarczy. Właściwie osiem lat każdej formacji wystarczy. W demokracji raz rządzą ci, raz tamci i na tym to polega. Jeśli jakaś opcja upiera się, by rządzić wiecznie, demokracja słabnie. Zwykle też ludzie po takim czasie mają dość rządzących, bez względu na to jak rządzili. PiS jakby o tym zapomniał. Zapomniał zresztą o wielu sprawach. Przede wszystkim o tych dwunastu milionach, które głosowały na inne ugrupowania.

Trochę szczęśliwe zwycięstwo osiem lat temu (dzięki Lewicy, która nie przekroczyła progu wyborczego) wprawiło zwolenników PiS w euforię. Suweren nas wybrał, nie musimy się z nikim liczyć, Macierewicz może być ministrem obrony, nikt nam niczego nie zabroni. Cztery lata temu sytuacja się powtórzyła, co utwierdziło PiS w przeświadczeniu, że będą rządzić wiecznie. Tak właśnie wygląda droga do klęski. Tylko my, reszta jest milczeniem. Zapomniano, że rządzących popiera mniej więcej jedna trzecia wyborców, a to znaczy, że jednak nie wszyscy. Mimo to PiS robił swoje legitymując się demokratycznie wygranymi wyborami i nieustannym powoływaniem się na wolę suwerena.

Suweren się wkurzył. Przynajmniej dwie trzecie suwerena. Teraz ten suweren to w większości hołota, zdrajcy, niemieckie sługusy, w najlepszym przypadku naiwniacy oszukani przez opozycję, manipulowaną przez bliżej nieokreślone siły spoza naszych granic. Jak ostatnio powiedział prezes Kaczyński, wiadomo, że opcja niemiecka stoi za PO, dodał, że za Trzecią Drogą też stoją obcy, dokładnie nie sprecyzował jacy. To coś w rodzaju mizantropii. Polska pod rządami PiS izolowała się od Europy, że wspomnę słynne 1 do 27, skłóciła się z sąsiadami: Niemcami, Czechami, Słowacją ostatnio z Ukrainą. Właściwie nie Polska a PiS, ale według nich PiS to Polska właśnie.

We współczesnym świecie nie ma miejsca na samotne wyspy, może nie tylko we współczesnym. Bezcelowe jest otaczanie się murem, co zrobiono, niech będzie, że z uzasadnionych powodów, na granicy z Białorusią. Muru jednak nie ma sensu rozciągać na inne granice, bo taka Polska skurczyłaby się w końcu do ścian gabinetu osamotnionego prezesa.

Kaczyński to niewątpliwie centralna postać w pisowskiej układance. Dawno już żaden człowiek nie miał aż takiego wpływu na tak wielu rodaków. Trudne to do zrozumienia, ale przez osiem lat rządzono tak, by prezesowi sprawić przyjemność. Odnosiłem wrażenie, że choćby Kurski tak układał program TVP, żeby prezesowi się podobało, żeby jego świat utwierdzały telewizyjne wiadomości. Podobnie zachowywał się Macierewicz upierając się przy zamachu smoleńskim. Prezes chciał w to wierzyć. Jak w satrapii wysocy urzędnicy prześcigali się w przypodobaniu wodzowi.

Kaczyński jednak wodzem nigdy nie był. Zamknięty w sobie stworzył własny świat i uznał, że to jedyny właściwy. To, co mu nie pasowało, odrzucał, ludzi też. Nie stawał jednak na czele tłumów. Jak przyszło co do czego uciekł przed Tuskiem najpierw do Kielc, potem przed bezpośrednią konfrontacją w debacie. W debacie Tusk wypadł kiepsko, ale w niej uczestniczył. Kaczyński wyszedł na tchórza. Tchórzem może nie jest, z obliczeń wyszło mu chyba, że więcej straci biorąc udział w debacie i startując w wyborach z Warszawy. Stracił jednak i tak, może nawet więcej. Tak czy inaczej satrapia to przeżytek, nie może się sprawdzić we współczesnym świecie.

W Polsce przez osiem lat panował ustrój bliźniaczy do znanego z PRL. Był pierwszy sekretarz i atrapy urzędów z prezydentem i premierem na czele. Byłoby przerażające, gdyby ten stan rzeczy się utrwalił, na szczęście jednak to już nie ten świat co kiedyś. To dziwne, że nawet inteligentni ludzie próbowali taki ustrój podtrzymywać. Zapewne niektórym chodziło o doraźne korzyści, ale byli i tacy, którzy chyba wierzyli, że tak powinno być. W efekcie jednak doszło do całkowitej izolacji PiSu także w polityce wewnętrznej. Wojna ze wszystkimi doprowadziła do całkowitej utrat zdolności koalicyjnych, co jest rzeczą dziwną w demokracji. W przeciwnym razie 194 mandaty byłyby wystarczające do zachowania rządów w aliansie z jakąkolwiek partią. Ten brak zdolności do tworzenia koalicji to bardzo wyraźny dowód na głupotę tej władzy. Podobną głupotę jaką wykazała się PZPR w roku 1989. Widać historia niektórych niczego nie uczy. PiS mógłby osiągać swoje cele, gdyby dopuścił do siebie, że sami sobie na długo wystarczyć nie mogą. Obrazili jednak wszystkie inne opcje, nawet te, które może i byłyby skłonne z PiSem współdziałać. Inteligentniejsza partia może by nawet znalazła w trakcie rządów koalicję zdolną do uzyskania większości konstytucyjnej, ale inteligencji zabrakło.

Myślę, że największym błędem PiS było podzielenie obywateli na Polaków i nie-Polaków. W ten sposób obrażono dwie trzecie wyborców i to w sposób szczególnie ohydny. Odmawianie Polakowi o innych poglądach polskości jest skończonym chamstwem, ale i głupotą, bo tworzy się sobie wroga wewnętrznego i prowadzi w konsekwencji do zemsty. To tak, jakby jeden brat insynuował, że ten drugi jest z nieprawego łoża. To są rzeczy niewybaczalne. Z Tuska zrobiono Niemca, do wyborców PO krzyczano – do Berlina, tymczasem Tusk dostał w Warszawie ponad pół miliona głosów. Kto głosował? Folksdojcze? Piąta kolumna? Co gorsze, nawet po wyborach prezes i jego poplecznicy nie rezygnują z tej retoryki. To już chyba choroba. Przypomina tropienie wszędzie wrogów socjalizmu. Paranoja.

Paranoiczna była też propaganda w zawłaszczonych przez PiS mediach. Kto przy zdrowych zmysłach mógł wierzyć w to, co mówiono zwłaszcza w TVP? Większość ludzi, albo się na to wkurzała, albo traktowała jak kiepski kabaret. Mam taki pomysł, żeby telewizyjnych prezenterów nie zwalniać, a zapłacić im za to, by z równą zajadłością opluwali teraz Kaczyńskiego i PiS. Za pieniądze by to zrobili. Sęk w tym, że raczej niewielu z nas by tego chciało, chcemy normalności, a nie Urbana w kolejnym wydaniu. Nie chodzi o to, żeby narzucić społeczeństwu swoje poglądy, ale o to, żeby pozwolić na samodzielne myślenie. Kłopot będą mieli ci, którzy przyswajali sobie partyjny przekaz dnia. W minionej epoce znałem takiego, który wiedział, co myśleć i mówić dopiero wtedy, kiedy przeczytał Trybunę Ludu.

W młodości przeczytałem książkę Ericha Fromma „Ucieczka od wolności”. Ów filozof i psycholog analizował w niej postawy ludzi skłaniających się do wspierania totalitaryzmu. Wyszło mu na to, że są ludzie, którzy boją się samodzielnych decyzji i wyborów, wolą, żeby decydował za nich ktoś inny, z którym się utożsamiają. Ucieczka od wolności jest próbą ucieczki od odpowiedzialności w imię komfortu i złudnego bezpieczeństwa, które daje silna władza. Są ludzie, którzy tylko wykonują rozkazy, ale wykonują, bo tego chcą, odpowiedzialni są inni. Mieliśmy z takimi postawami do czynienia w komunie, ale i mieliśmy takie w ciągu ostatnich lat. Konformiści dekowali się w spółkach skarbu państwa i państwowych instytucjach, ciągnęli za sobą swoją klientelę, tworzyli nową nomenklaturę z krewnych i znajomych Królika. Teraz się boją, ale strachu nie ma, ze swoimi miękkimi kręgosłupami odnajdą się i w nowej rzeczywistości.

Pytanie, jaka będzie ta nowa rzeczywistość? Na razie tak naprawdę nic nie wiadomo. Pamiętam chwile po upadku komuny. Ludzie uśmiechnięci, otwarci na bliźnich, pełni nadziei. Potem nastąpiła konfrontacja z rzeczywistością, co doprowadziło do restauracji dawnych dynastii z Millerem i Kwaśniewskim na czele. Szczęściem ci restauratorzy potrafili wyciągnąć wnioski z przeszłości i odnaleźć się w nowym świecie. Nie wiem, czy obecni twardogłowi będą do tego zdolni. Kaczyński kojarzy mi się z Napoleonem po bitwie narodów pod Lipskiem, w której koalicja kilku państw pokonała wojska francuskie. Nim nastąpiło ostateczne Waterloo, Napoleon uciekł z Elby i miał swoje sto dni. Możliwe, że i teraz zdarzy się podobnie, ale Waterloo czeka nieuchronnie. Z wyżej wymienionych powodów prawica zjednoczona w PiS nie ma historycznej szansy, musi ewoluować i zapewne to zrobi, ale już bez Kaczyńskiego.

Co do rządów zwycięskiej koalicji to nie mam złudzeń, że Polskę zbawią i chyba na szczęście nie mają takiego zamiaru. Zapewne prędzej czy później się pokłócą, ale na razie, gdyby nie stworzyli rządu, byliby idiotami. Łatwo temu rządowi nie będzie, bo oprócz ogólnie niełatwej sytuacji będą musieli zmagać się z oczekiwaniami swoich wyborców, a te są niemałe. Społeczeństwo w całości nie jest zadowolone, a to niezadowolenie będzie rosło. Nawet sukcesy nowego rządu euforii nie będą wywoływały. Świat zewnętrzny też nie wygląda różowo, ale mam nadzieję, że mentalnie wrócimy szybko do Europy nie jako Chrystus Narodów, ale normalny demokratyczny kraj. PiS zrobił wiele, żeby rodaków zniechęcić do UE, strasząc jakąś koszmarną unią zdominowaną przez Niemcy. Strachy na Lachy jak powiadają. Zabawne, że żaden z europejskich krajów, oprócz naszej skrajnej prawicy, Unii się nie boi. Są oczywiście wszędzie formacje anty unijne, ale na razie większości nie mają. Napięcia w UE wobec rosyjskiego zagrożenia nie są pożądane.

Nie oczekuję więc zbyt wiele. Cieszy mnie, że odejdą od władzy ludzie o ograniczonych światopoglądach, którzy przez osiem lat obrażali zdrowy rozsądek i inteligencję, że skończą się debilne przekazy dnia, Sejm głosujący jak za czasów PRL, instrumentalne traktowanie prawa, a w istocie jego niszczenie, demagogia i pustosłowie. Obawiam się trochę rewanżyzmu. PiS zawłaszczył państwo, odzyskiwanie państwowych instytucji może przebiegać burzliwie. Odwetowcy chcieliby krwi, ale to nie leży w naszym wspólnym interesie. Mam nadzieję, że jak po upadku komuny przejęcie władzy odbędzie się pokojowo, choć nie będzie to, tak jak wtedy, sprawiedliwe. Sporo też będzie zależało od opcji przegranej. Czy pogodzą się z zasadami demokracji i niekorzystną dla nich decyzją suwerena? Czy wyciągną wnioski i zaczną budować współczesną prawicę otwartą na istnienie również innych przekonań? Czy odstąpią od obraźliwej retoryki nazywania mnie i innych inaczej myślących zdrajcami narodu? Różnimy się i to jest naszą siłą i ta siła w różności to właśnie nasza jedność.

Za tydzień wybory
Zdjęcie autora: Stagecoach
Stagecoach
7 paź 2023
6 minut(y) czytania

Za tydzień wybory. Niektórzy nie wiedzą, bo są za młodzi, niektórzy zapomnieli, bo są już starzy, ale te trzydzieści parę lat temu wyborów nie było. Znaczy coś tam podobnego było, bo w głosowaniach np. Edward Gierek w Sosnowcu osiągał 99,99 procenta, z czego dzisiaj możemy się śmiać, ale wtedy mieliśmy poczucie zaprzeczenia demokracji i totalnego nonsensu. Tym, którzy wyborów nie doceniają, kontestują, albo na nie nie chodzą, warto przypomnieć, że to znaczące wydarzenie i możemy zdecydować, kto przez najbliższe cztery lata będzie nami rządził. Są tacy, co powiedzą, że to wszystko jedno, ale jednak nie, jeśli chodzi o konkrety może być podobnie, ale jeśli chodzi o atmosferę zdecydowanie nie. Wygrani będą mogli oddychać, przegrani poczują coś w rodzaju przyduszenia, jednym humory się poprawią, drugim pogorszą. Dobrze by było, gdyby wygrani o przegranych pamiętali i w swoim tryumfalizmie nie starali się wdeptać ich w ziemię. Wybory to efekt umowy społecznej. Umawiamy się, że ustalimy władzę w ramach głosowanie, a nie brutalnie wyrzynając się nawzajem, więc warto zachować wzajemny szacunek.

W kampanii wyborczej jest z tym szacunkiem problem. Elementy skrajne chcą swoich oponentów zmiażdżyć na wszelkie sposoby, zohydzić, znaleźć prawdziwe i nieprawdziwe argumenty na to, że inaczej myślący i głosujący to funta kłaków nie warta hołota, debile, a nawet zdrajcy Ojczyzny. To ostatnie to chwyt zdecydowanie poniżej pasa, ale szermuje nim skrajna prawica, a prezes PiS stwierdził, że dokonamy wyboru między Polską a Niemcami, co delikatnie określę jako kłamliwe chamstwo. W końcu zwycięzca wyborów to u nas zwykle jedna trzecia głosujących, czyli jeśli wygra PiS, to dwie trzecie głosujących zostanie z etykietką niemieckich pociotków. A jest przecież jeszcze milcząca reszta, czyli ci, którzy na wybory nie pójdą. Mogę aktualnie rządzącym zarzucić wiele, ale polskości im nie odmówię. W logice takiego postawienia sprawy, skoro opozycja wobec PiSu to nie-Polacy, to przecież nie powinni mieć w ogóle prawa głosu. Już tylko to przekonuje mnie, żeby na PiS nie głosować. A nuż po wygranych wyborach odbiorą mi obywatelstwo?

Osiem lat temu PiS zdobył władzę dzięki głupocie Lewicy, która przeszacowała swoje siły i jako koalicja nie przekroczyła progu wyborczego. Metoda D’Honta spowodowała, że te stracone przez Lewicę głosy powędrowały do wygranych, co pozwoliło im na samodzielne rządy. O dziwo, po czterech latach PiS utrzymał władzę. Można analizować, dlaczego tak się stało, ale było faktem, że wystarczająca liczba głosujących pozwoliła PiSowi na powtórną kadencję. Wola obywateli.

Dzisiaj wyniki wyborów na tydzień przed są zagadką. Sondaże wskazują, że PiS wygra ponownie, ale nie zdobędzie większości sejmowej. Może się jednak zdarzyć powtórka z rozrywki, czyli odpadniecie koalicyjnej Trzeciej Drogi i decydujący głos metody D’Honta. Innym wariantem jest stworzenie koalicji rządowej przez PiS i Konfederację. Byłaby to koalicja mocno wybuchowa, ale przynajmniej na początku dałaby PiSowi utrzymanie władzy. Innym możliwym wariantem jest koalicja PO, Trzeciej Drogi i Lewicy to możliwość może mniej wybuchowa, ale równie trudna i niepewna. Wielce więc możliwe, że wybory nie doprowadzą do utworzenia stabilnego rządu i w efekcie szybciej niż ustawowo będziemy mieli następne. Z punktu widzenia stabilności samodzielne zwycięstwo PiS byłoby wskazane, ale ta trzecia kadencja mogłaby mieć skutki opłakane pod każdym innym względem.

Jakie są bowiem efekty ośmiu lat rządów Zjednoczonej Prawicy? Niby nie jest obecnie tak źle. Obecna władza przetrwała jako tako pandemię. Były, owszem, jakieś dziwne historie z respiratorami, różne niedociągnięcia w organizacji walki z wirusem, spora liczba przedsiębiorców znalazła się w głębokim kryzysie, ale jakoś tam przetrwaliśmy. Mam wrażenie, że byłoby podobnie, gdyby rządził ktoś inny. Podobnie rządzący przetrwali już niemal dwa lata inwazji Rosji na Ukrainę. Ukraińcy Rosjan zatrzymali, więc wojna wydaje się nadal daleko, z ukraińską emigracją poradzili sobie głównie solidarni obywatele, a z emigracją zafundowaną nam przez Białoruś poradziły sobie zasieki i mury takoż pushbacki, znaczy zdecydowana postawa obrońców granic. Niespecjalnie było to ładne i humanitarne, w różnym stopniu skuteczne, ale nie napierają na naszą granice dziesiątki czy setki tysięcy emigrantów, a być mogło różnie. Gospodarczo jest powiedzmy średnio. Są inflacja i drożyzna, ale nie powodują one jeszcze gwałtownych wystąpieniach zirytowanego ludu, cały czas mamy niskie bezrobocie. Są ekonomiści, którzy wieszczą, ze to wszystko zmierza w kierunku krachu, ale na razie jeszcze da się żyć. 500+, zapowiadane 800+, trzynaste i czternaste emerytury oraz socjalna retoryka też pozostają skutecznymi argumentami władzy. Jasne, że władza w jednym miejscu da, w drugim odbierze, ale na oko wygląda to dobrze.

Niby więc jakoś jest i oby nie było gorzej. Są jednak też słabości. Służba zdrowia jest w coraz gorszej kondycji i z punktu widzenia pacjentów jest koszmarnie. Sęk w tym, że na służbę zdrowia nikt nie ma pomysłu. Bałagan jest w edukacji. Było sporo zamieszania z likwidacją gimnazjów (przyznam, że nie byłem nigdy za gimnazjami), mamy próby ideologizacji nauczania, nauczyciele nadal zarabiają kiepsko i nie mają należnego statusu. Problem w tym, że podobnie było już w latach dwudziestych, kiedy to mówiono, że nauczyciel to ktoś taki, kto mało zarabiał, mało zarabia i będzie mało zarabiał. W obecnym świecie uprzemysłowionej edukacji nie widzę wielkich szans na zmiany na lepsze.

Totalny horror jest w wymiarze sprawiedliwości. Reformy Ziobry niczego nie naprawiły, a w dodatku doprowadziły do upadku sędziowskiego autorytetu. Zawłaszczona przez Ziobrę prokuratura przypomina tę z PRLu, cyrk w jaki zmieniono Trybunał Konstytucyjny podważył podstawy praworządności, a wszystko wskazuje, że nigdy nie chodziło o reformę instytucji sprawiedliwości, a o ich podporządkowanie władzy, co łamie zasadniczo zasady demokracji.

Przerażające, co stało się z mediami dawniej publicznymi. TVP stała się pisowską tubą i płacenie abonamentu RTV zakrawa na groteskę. Cały naród wspiera w ten sposób media, które służą jednej partii, media, wobec których hasło z czasów komuny, że TV łże jak pies, wydaje się bardzo łagodne. W dodatku poziom dziennikarski i merytoryczny urąga nawet przeciętnej inteligencji. Nigdy bym nie uwierzył, że w demokratycznym państwie można stworzyć takiego medialnego potworka jak TVP i że znajdą się tacy, którzy taka telewizję chcieliby oglądać. Ja próbowałem, po tygodniu mam chyba nieodwracalne zmiany w mózgu.

Równie straszne, a może i straszniejsze ze względu na konsekwencje, rzeczy dzieją się w polityce zagranicznej. Wstawanie z kolan skończyło się na tym, że leżymy i kwiczymy. Skłócenie z Unią Europejską zaowocowało nie tylko niechęcią do naszego kraju, ale wymierną blokadą europejskich środków na popandemiczną odbudowę. Taka polityka pachnie kryminałem. Skłóceni jesteśmy jednak nie tylko z samą Unią, ale i z poszczególnymi jej krajami. Przede wszystkim z Niemcami. Niemców u nas mało kto lubi, ale retoryka naszych władz jest taka, jakby obecne Niemcy były hitlerowską Trzecią Rzeszą. W sumie dziwię się Niemcom, że zachowują daleko idącą powściągliwość. Co byśmy powiedzieli, gdyby w niemieckiej retoryce na każdym kroku pojawiały się antypolskie akcenty? Ostatnio pokłóciliśmy się z Ukrainą. To już naprawdę chore, chyba że chcemy ucieszyć Putina. Problemy między Polską a Ukrainą są i będą, ale trzeba się nauczyć z sensem je rozwiązywać. Podobnie zresztą jak i z innymi krajami. Znaczenie Polski na arenie międzynarodowej nieustannie spada. Nawet takich korzystnych dla nas wydarzeń jak wsparcie Ukrainy nie potrafimy wykorzystać.

W wielu innych dziedzinach życia też możemy znaleźć problemy, których obecna władza nie potrafi rozwiązać, a po części sama tworzy. W znacznej części jest to winą niekompetentnych kadr. Dobra zmiana z wielu instytucji powyrzucała doświadczonych specjalistów, zastępując ich zasłużonymi działaczami partyjnymi. Większość z nich nie nadaje się do kierowania czymkolwiek, a w dodatku są oni zależni od swoich mocodawców, więc robią to, co im partyjna góra każe. Instytucje państwowe czy spółki skarbu państwa zostały całkowicie zawłaszczone przez ludzi związanych z PiS. To jest PRL w jego najgorszym wydaniu, powrót nomenklatury. To też jeden z powodów utrzymywania się wysokiego poparcia dla PiS. PiS dał stanowiska swoimi poplecznikom, oni, zatrudnili swoich znajomych i przyjaciół królika i tak powstała całkiem spora armia ludzi, dla których przegrana PiS oznacza utratę stanowisk i wpływów, a przede wszystkim pieniędzy. Trzeba przyznać, że wizja Kaczyńskiego nowych elit i nowego państwa realizowana jest całkiem sprawnie, Stajemy się państwem miernym przez miernoty rządzonym. Znowu analogia z PRL narzuca się sama.

W tej strukturze Jarosław Kaczyński stał się kontynuatorem tradycji pierwszych sekretarzy. Rządzi praktycznie sam, może przy pomocy jakiegoś komitetu centralnego z Nowogrodzkiej. Od niego zależy obsada stanowisk i praktycznie wszystkie kierunki w polityce. Nie liczy się ani z prezydentem, ani tym bardziej z kimkolwiek. To jest układ patologiczny, ale pozwala na utrzymanie stabilności i PiSu i całej Zjednoczonej Prawicy. To są ludzie, którym nie zależy na Polsce czy demokracji, a jedynie na utrzymaniu się przy władzy.

Przy okazji wyborów ujawniła się w całej pełni obsesyjna nienawiść Kaczyńskiego do Tuska. W tej obsesji Tusk jest zdrajcą zależnym od niemieckich mocodawców, ale przede wszystkim człowiekiem, który zabił mu brata, więc nie ma tu miejsca na litość. Takim chorym myśleniem zaraża się obecnie wyborców. Telewizyjne seanse nienawiści zrobiły z Tuska jakiegoś potwora, który lepiej by było, żeby się w ogóle nie narodził. O ile kiedyś nie czułem do Tuska sympatii, to teraz nawet go polubiłem. Jest najbardziej doświadczonym polskim politykiem, piastował najwyższe stanowisko w UE, zna Europę, zna świat, pokazuje teraz, że zna Polskę. Nie zmienią tego chore i nienawistne umysły.

Nie utożsamiam się z żadną aktualną partią polityczną. Jestem jednak przekonany, że nie będzie nic gorszego niż dalsze rządy PiS. Ogólnie uważam, że w Polsce nie powinna rządzić, żadna pojedyncza opcja polityczna. Dążenie do władzy całkowitej jest zbyt silne. Jednowładztwo PiSu przekonuje do tego najlepiej. Prawicowcy chętnie odwołują się do Herberta i jego wiersza Potęga smaku. Ten wiersz jest nadal aktualny, ale wobec pisowskiej rzeczywistości. Dla mnie jest to już nawet nie tylko kwesta smaku, ale też kwestia powietrza. Nie wierzę, że w razie porażki wyborczej PiSu wiele się zmieni, ale na pewno zmieni się powietrze, którym oddychamy. Mamy do wyboru, albo przestrzeń z marszu tysiąca serc, albo hotel Barbary Ubryk z katowickiego spodka, w którym pokojów nigdy się nie przewietrza, bo wszyscy wołają powietrza nie trza.

A trzeba przewietrzyć wiele: politykę zagraniczną, oświatę, służbę zdrowia, wymiar sprawiedliwości itp. Trzeba dogadać się na wielu płaszczyznach z Unią Europejską, być przygotowanym na jakiś niekorzystny dla nas zwrot na Ukrainie, utrwalić w Amerykanach przekonanie, że Polska jest ważnym krajem w tej części Europy. PiS tego nie zrobi, opozycyjna koalicja daje jakąś nadzieję.

Poza granicami rozumienia
Zdjęcie autora: Stagecoach
Stagecoach
28 wrz 2023
8 minut(y) czytania

Piszę ten tekst w ślad za poprzednim, który dotyczył głównie filmu Zielona granica, a nie jego otoczki. Piszę, bo są spawy, których nie rozumiem, a zrozumieć chciałbym.

Przede wszystkim zaskoczyła mnie gwałtowna reakcja obozu władzy na obraz. Owszem, film władzy nie sprzyja, może w okresie przedwyborczym wywoływać jej nerwowość, ale skala rządowego hejtu jest porażająca. Stwierdzenie, że Niemcy nie muszą już sięgać po swoich propagandzistów, bo mają Holland, poparte przywołaniem okupacyjnego hasła, że tylko świnie siedzą w kinie, to jakiś absurdalny koszmar. Zastanawiam się, co tu robią Niemcy? Rzecz dotyczy przecież przeciwległej granicy z Białorusią. Logika jest jednak taka, że Holland to Unia Europejska, a Unią rządzą Niemcy, którzy chcą UE a w szczególności Polskę zdominować, więc używają ojkofobów do siania wrogiej propagandy. Naczelnym ojkofobem jest u nas Tusk, więc w kontekście trwającej kampanii wyborczej pośrednio uderza się w Tuska, jak powszechnie wiadomo niemieckiego sługusa i zaprzańca. Na taką logikę opadają mi ręce, ale są ludzie, którzy to kupują od czasów dziadka z Wermachtu. Nawet w ostrej walce politycznej powinny obowiązywać jakieś granice przyzwoitości, ale wiele być powinno, a nie jest.

Holland to zresztą dla hejterów pochyłe drzewo, bo przecież Żydówka, córka ubeka, a na dodatek odniosła światowy sukces, co u nas jest niewybaczalne. Ta sama pseudo patriotyczna miernota równie nienawidzi Miłosza i Szymborskiej takoż Wałęsy, bo im się też udało. U nas jak się komuś coś uda, to na pewno złodziej, kombinator czy inny paskudnik. To widzenie zaszczepione przez komunę, bo przecież wszyscy powinniśmy być szarzy, posłuszni i mierni, a kiedy trzeba z radością polec za Ojczyznę, trzeba czy nie trzeba.

Poziom gnojenia inteligencji i artystów przybiera ostatnio podobny do peerelowskiego poziom. Ataki na Holland przypominają te na Jasienicę w 1968 roku. Gomułka wypomniał mu „bandycką” przeszłość w AK i zasugerował, że darowano mu winy w zamian za współpracę z władzą ludową. Ta władza w rzeczywistości inwigilowała go przez lata podstawiając nawet żonę donosicielkę. Holland też można opluć w każdy możliwy sposób. Choćby przez to, że wychowała się w ubeckim domu, co pozostawiło w niej trwały ślad. To dość obrzydliwe niszczenie człowieka, ale przecież chodzi o dobro Ojczyzny.

O to dobro chodzi też w uzasadnianiu, że Zielona granica plami mundur polskiego żołnierza przedstawiając w niekorzystnym świetle Straż graniczną. To dość ryzykowny kierunek ataku, bo przecież można zadać pytanie, kto tak naprawdę plami mundur? Straż graniczna to formacja niewątpliwie potrzebna i wykonująca niewdzięczną służbę w deszczu, mrozie i innych niewygodach. Sam chciałem kiedyś być wopistą, bo w naiwności swojej myślałem, że w czasach pokoju takie wojsko ma największy sens. Jakoś mnie jednak służba w Ludowym Wojsku Polskim ominęła, czego raczej nie żałuję. Polski mundur splamiły strzelanie do robotników w 1970 roku i przede wszystkim stan wojenny. Smutne też było wkroczenie wojska polskiego do Czechosłowacji w roku 1968, kiedy to wroga Ojczyźnie Holland brała aktywny udział w praskiej wiośnie.

W różnych wojskach są niezbyt chwalebne karty. Amerykanie mieli swoją zbrodnię w My Lai, Francuzi niechlubną wojnę w Algierii, a i u nas odbył się proces o domniemaną zbrodnie w Nangar Chel. Sądy wszystkich krajów były w takich przypadkach pobłażliwe, ale procesy były. Na tym polega cywilizacja, że nawet w czasach wojennych obowiązuje prawo. Myślę zatem, że w przypadku obecnych wydarzeń na granicy polko-białoruskiej powinna powstać specjalna komisja, która oczyściłaby polski mundur z zarzutów lub potwierdziła nieprawidłowości, które pokazuje film Zielona granica.

Niewątpliwym obciążeniem działań na granicy są pushbacki, niezgodne z prawem międzynarodowym i polskim. Polskie sądy to uwzględniają, na co wskazuje wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, który uwzględnił 15 września 2022 r. skargę Rzecznika Praw Obywatelskich oraz pełnomocnika pochodzącej z Iraku siedmioosobowej rodziny na zawrócenie do linii granicy państwowej. W uzasadnieniu znalazło się takie stwierdzenie: nawet kryzys na granicy polsko-białoruskiej, wywołany polityką władz Białorusi, nie zwalnia polskich organów z obowiązku zachowania proporcji między obowiązkiem ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa a poszanowaniem praw i wolności człowieka.

Więcej na ten temat można znaleźć pod linkiem https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/wsa-rpo-pushbacki-sprzecznosc-prawo-polskie-miedzynarodowe-uzasadnienie

Jest rzeczą oczywistą, że każde państwo ma prawo do ochrony swoich granic, ale należałoby to robić w sposób humanitarny.

Zadanie takiej komisji, która miałaby ustalić jak w rzeczywistości było, nie byłoby łatwe. Na granicy obowiązuje stan wyjątkowy, nie ma tam dziennikarzy, sprawy dzieją się nocą, świadków jest niewielu i nie wszyscy mogą być wiarygodni. Problem jednak w tym, że obecnie na podstawie różnych wyobrażeń jedni uważają, że pushbacki dotykają niewinnych ludzi także kobiet z dziećmi, a drudzy, że w ten sposób odpiera się hordy barbarzyńców rzucających kamieniami i chcących do Europy na zasiłki. Zapewne jest tak i tak, ale jasności nie ma.

Ogólnie w temacie pojawiają się głównie emocje i sympatie polityczne czy światopoglądowe. Jedna strona zgadza się z oficjalnym stanowiskiem władzy, druga przyjmuje punkt widzenia opozycji. Najzabawniejsze, że większość z jednej i drugiej strony filmu nie widziała, więc przypomina to spór o urodę nigdy niewidzianej kobiety. Jedni mówią, że piękna, drudzy, że brzydka. To rzeczywiście zadziwiające zjawisko, niemal dyskusja o kosmitach. Mogę polegać na recenzji jakiegoś krytyka i pójść na seans albo nie. Mam zaufanie do tego konkretnego krytyka, więc go słucham, ale nie mogę na podstawie recenzji ocenić filmu samodzielnie. Mogę co najwyżej powiedzieć, że według X film jest stratą czasu. Tu jednak absurd sięga wyżyn, bo o filmie wypowiadają się nie tylko krytycy, ale najwyżsi dostojnicy państwowi z prezydentem na czele. Zastanawiam się, czy i w innych sprawach oficjele podejmują decyzję nie wnikając w ich meritum. Straszne by to było.

Zastanawia mnie taka ślepa wiara. Sprowadza się chyba do stosunku wobec emigrantów i sympatii politycznych. My emigrantów, zwłaszcza tych o innym kolorze skóry, w większości po prostu nie lubimy. Zrozumiały jest lęk przed skalą zjawiska. Jeden Murzyn w autobusie to intrygująca egzotyka, ale jak ich jest pięciu, dziesięciu a i więcej? W drodze z pracy i do pracy dla zabicia czasu liczę Murzynów i rudych. Do rudych oczywiście nic nie mam, choć taki jeden niektórym przeszkadza, ale to jakaś zauważalna grupa w odniesieniu do Murzynów, kontrolna. Otóż w ciągu tych dwóch dziennie przejazdów przez miasto widuję kilkunastu czarnoskórych i kilku rudych. Przewaga Murzynów jest zauważalna. Dla mnie cały czas to egzotyka. Kiedy byłem dzieckiem na warszawskich ulicach nie widywało się obcokrajowców, samochody z zagraniczną rejestracją też były rzadkością. Dla współczesnego nastolatka obcokrajowcy to normalność. Nie tylko Murzyni, ale i Azjaci czy Europejczycy. Wydaje się nieuniknione, że będzie tych cudzoziemców więcej. Myślę, że trzeba się z tym pogodzić i do tego przyzwyczaić. W moim obecnym otoczeniu jest bardzo niewielu warszawiaków, jak to mawiała moja babcia – z dziada pradziada. Czy mam się boczyć na warszawiaków z Radomia, Sochaczewa, Białegostoku itp.? To w końcu też migranci. A jednak moja babcia określała ich dość jednoznacznie niezbyt przychylnymi epitetami. Czasy mojej babci minęły.

Ścierają się w naszym społeczeństwie dwa światopoglądy. Jeden oparty na tzw, tradycyjnych wartościach czyli stałości rodziny, poszanowaniu obyczajów, w tym szacunku dla munduru, utożsamianiu się z katolicyzmem itp. Drugi to otwartość na nowości, wolność od stereotypów obyczajowych, liberalne podejście do obowiązujących do niedawna zakazów i nakazów. Taki stan jest chyba permanentny w historii, bo zawsze byli konserwatyści i postępowcy, zawsze młodzi i starzy. Postępowy Mickiewicz walczył z konserwatywnym Koźmianem, a później Młoda Polska uważała Mickiewicza za skostniałego. W samochodzie też są gaz i hamulec. Nie da się bez jednego i drugiego. Kierując jednak sobą warto mieć poczucie zdrowego rozsądku. Nie można naciskać tylko na gaz czy zarzynać silnik jazdą wyłącznie na pierwszy biegu. W turystyce jest taka zasada, że grupa idzie tempem najwolniejszego. Problem tylko, kiedy ten najwolniejszy leży. Rozumiem, że dla przedstawicieli najstarszego pokolenia tempo obecnych przemian jest zbyt duże, a młodzież chciałaby lecieć do przodu nie zastanawiając się dokąd. Kiedy kupiłem pierwszy komputer największym problemem był brak dobrego oprogramowania, kupowało się legalnie pirackie gry, a w sklepach były Optimusy, jakieś zapomniane już marki i piekielnie drogie IBM. Kiedy dziś wchodzę do sklepu z elektroniką o trzech czwartych rzeczy nie umiem powiedzieć, do czego służą. A przecież pamiętam czasy maszyn do pisania. A wyobraźcie sobie jaką sensację wzbudziłaby na ulicy w latach trzydziestych kobieta w szortach. Świat się zmienia, nie da się go zatrzymać.

Załóżmy, że niezmienny pozostaje dekalog, ale kilka przykazań pozostaje już tylko na papierze. Choćby pierwsze trzy czy szóste. Kiedy słucham czy czytam wypowiedzi konserwatystów przypomina mi się pieśń Give Me That Old Time Religion (It's good enough for me). To już jednak tylko pobożne życzenie. Jedni mówią, że kiedyś będzie dobrze, inni, że już było. Jest jak jest, ale nie da się cofnąć do starych dobrych czasów, które może wcale nie były takie dobre, a tylko teraz takimi się wydają?

Aktualne fale emigracyjne zmieniają świat w tym Europę. Prędzej czy później zmienią również Polskę. Może będzie tak jak z Rzymem opanowanym przez barbarzyńców, a może powstanie nowe, wielokulturowe społeczeństwo? Mam jednak wrażenie, że ten dawny sposób myślenia prowadzi do niezbyt szczęśliwych rozwiązań. Takie dawne terytorialne myślenie reprezentuje choćby Rosja atakująca Ukrainę. Odżywa mit bohaterstwa, walki jako wartości samej w sobie, wielkich haseł. Mam nadzieję, że to nie przeważy. Mamy wiele problemów do rozwiązania: głód, nierówności ekonomiczne, choroby cywilizacyjne, degradacja środowiska naturalnego, kłopoty z klimatem. Nie przezwyciężą tego czołgi i armaty.

Z drugiej strony negowanie wszystkiego, co było też nie prowadzi do czegoś konstruktywnego. Gdyby wszyscy, którzy chcą emigrować do Europy, to zrobili, groziłby nam chaos i trudno wyobrażalny kryzys. Potrzebne są rozwiązania globalne, takie, żeby Afgańczycy, Syryjczycy i inni nie musieli emigrować. Tyle, że wojny i rewolucje na Bliskim Wschodzie zdestabilizowały ten region i na jakieś pozytywne zmiany się nie zanosi.

Wracając do reakcji na Zieloną granice. Zgodzę się z krytykami, że film nie pokazuje całej złożonej rzeczywistości. Rzeczywiście, duża część migrantów to ludzie uciekający przed prześladowaniami we własnych krajach. Nie jest mało takich, którzy po prostu chcą lepiej żyć, a u siebie nie widzą na to perspektyw. Krzyczy się, że ci młodzi migranci chcą tylko dostać w Europie zasiłki. Pewnie są i tacy, ale wielu ucieka przed wcieleniem do ISIS czy innych ekstremalnych struktur, ucieka przed marazmem obozów dla uchodźców, przed wegetacją. Jakiego trzeba zdesperowania, żeby wsiąść na lichą tratwę, która szybciej zatonie niż dopłynie do celu? Oni nie robią tego z radości, a tylko w nadziei, że jakoś się uda, że znajdą ziemię obiecaną. Że mogą być wśród nich gwałciciele, zboczeńcy, przestępcy? Ano mogą. Polacy mieli na Zachodzie przez długi czas opinię złodziei i brudasów. Część naszych migrantów zapracowała na taką ocenę całości. Do dziś nie mamy w świecie najlepszych notowań.

Film Holland zwraca uwagę na ogólny brak rozwiązań co do migracji. Dawne państwa kolonialne mają za swoje. Wykorzystywały swoje kolonie i teraz ponoszą tego konsekwencje. Niemcy czy Skandynawowie mają kłopoty z siła roboczą, a i jakieś poczucie humanitaryzmu, ale skala problemu je przytłacza. My nie mamy garbu wykorzystywania Afryki i Azji, więc pada pytanie – dlaczego do nas? Właściwe raczej przez nas, bo migranci traktują nas głównie jako kraj tranzytowy. Na pushbacki na naszej granicy Unia przymyka oko. Mamy pilnować unijnej granicy nie ważne jak, byle najskuteczniej. Film Holland jest też zwrócony do Unii.

Najgorsze jest to, że pod powierzchnią sporów światopoglądowych gromadzi się coraz więcej nienawiści. Zastanawiam się, jak mam zachowywać się wobec swoich znajomych, którzy bezkrytycznie przyklaskują przyrównywaniu Holland do Leni Riefenstahl czy powtarzających hasło tylko świnie siedzą w kinie i deklarują, że filmu nie widzieli nie zobaczą. Większość z nich to ludzie inteligentni i z gruntu porządni. Co ich popycha w taką bezduszną bezmyślność z podszewką nienawiści? Być może powiedzą, że to Holland i ludzie jej podobni sieją nienawiść i prowadzą do podziałów. Problem w tym, że z tej strony jakoś nienawiści nie czuję. Owszem, jest niezgoda na to, co jest, sprzeciw wobec jedynych prawidłowych poglądów, bezrefleksyjnego powtarzania lansowanych sloganów, zakłamaniu, nadużywaniu władzy. Ja to rozumiem, bo przeżyłem akademie ku czci i propagandę sukcesu. Mam do obecnej władzy wiele zastrzeżeń i na pewno nie zagłosuję na nią w nadchodzących wyborach. To jednak nie znaczy, że ludzi z tej przeciwległej formacji nienawidzę. Owszem, irytują mnie, czasami wkurzają, ale też bywa, że niesmaczą mnie hejtujący obecnie rządzących. Jak brzmi stara pieśń – od nienawiści broń mnie Panie. Powiem więcej, nawet jeśli opozycja wygra wybory, raczej nadal pozostanę w opozycji, bo każdej władzy ktoś musi patrzyć na ręce. Oby ci następcy potrafili się wznieść ponad zachłyśnięcie się władzą.